Rosja rozpada się na naszych oczach. Plan Moskwy nie działa za to strategia Brukseli już tak
Strategia Putina — utrudnianie życia Europejczykom poprzez zakręcanie kurka z gazem i tym samym zmuszanie ich do zaprzestania wspierania Ukrainy — przez ostatnie miesiące wydawała się działać. Do czasu. Na początku nowego roku sytuacja Europy wygląda znacznie lepiej, niż przewidywano. Gry wojenne Putina, operującego ogromnymi rezerwami gazu i ropy naftowej, coraz bardziej przypominają próby samobójcze.
We wrześniu ubiegłego roku Władimir Putin ostrzegł, że Europejczycy „zamarzną”, jeśli Zachód będzie trzymał się swoich sankcji energetycznych. Wydawało się, że szantaż Moskwy dotyczący paliw kopalnych idzie zgodnie z planem. Europejskie ceny hurtowe gazu przekraczały 200 euro za megawatogodzinę, czyli były blisko dziesięć razy wyższe niż przez większość 2021 r. Europa pracowała wówczas nad planami ograniczenia popytu na gaz i zapewnienia dostaw do krajów, w których występują największe niedobory. Regularne przerwy w dostawie prądu na terenie UE były całkiem realną perspektywą.
Cena gazu spadła do 65 euro za megawatogodzinę. W porównaniu ze średnią z ostatnich 10 lat wciąż jest wprawdzie niezwykle wysoka, ale znacznie bardziej znośna niż astronomiczne skoki cen w 2022 r.
Spadek cen i stabilizację dostaw gazu zawdzięczamy dwóm rzeczom: wyjątkowo łagodnej zimie oraz taktyce Europy, która przestawiła się z gazu pochodzącego z rosyjskich gazociągów na skroplony gaz ziemny (LNG) transportowany statkami od bardziej przyjaznych dostawców.
Diego Cupolo / NurPhoto / AFPStatek w Stambule, październik 2022 r. Po wprowadzeniu limitu cen na rosyjską ropę rosyjskie tankowce utknęły w tureckich portach
Według Oksfordzkiego Instytutu Studiów Energetycznych (Oxford Institute for Energy Studies, OIES), od połowy do końca 2022 r. państwa UE dużym kosztem wykupiły światowe zapasy LNG, zwiększając import z 83 mld m sześc. w 2021 r. do 141 mld m sześc. w 2022 r. Nowa infrastruktura do importu LNG powstaje w całej Europie — także w Niemczech, gdzie do końca tego roku zostanie oddanych do użytku sześć pływających terminali.
Duża część importowanego już LNG — w większości z USA — znajduje się obecnie w sieci podziemnych magazynów w Europie. Ze względu na łagodną pogodę i gwałtowny spadek zużycia gazu spowodowany wzrostem cen, magazyny te są wciąż wypełnione w 82 proc. Jest to mniej więcej poziom z czasu gróźb Putina z jesieni.
Według Jacka Sharplesa z OIES europejskie zapasy były 1 stycznia o około 31 mld m sześc. wyższe niż rok wcześniej. — To stawia nas w bardzo dobrej pozycji na początek roku — powiedział.
Dalsza część tekstu znajduje się pod materiałem wideo.
Tymczasem Moskwa odczuwa konsekwencje energetycznych kontrdziałań Zachodu. Pracownicy z Centrum Badań nad Energią i Czystym Powietrzem (CREA) w swojej analizie szacują, że unijny zakaz importu rosyjskiej ropy oraz limit cenowy G7 na poziomie 60 dol. za baryłkę kosztują Rosję 160 mln euro każdego dnia.
Mimo sankcji i cięć w dostawach Moskwa zgarnęła w 2022 r. 155 mld euro z eksportu ropy i gazu — o 30 proc. więcej niż rok wcześniej. Kreml szacuje jednak, że wraz ze spadkiem cen ropy i gazu na świecie w 2023 r. dochody te spadną o 23 proc. — a niektórzy eksperci uważają to za optymistyczny scenariusz.
Czy zatem Europa wygrała już wojnę energetyczną? Słowo „wygrała” jest tu zbyt mocne. — Jest wczesna zima, wiele rzeczy może jeszcze pójść nie tak. Niemniej Europa radziła sobie znacznie lepiej, niż oczekiwała większość analityków — mówi Dieter Helm, profesor polityki gospodarczej w New College w Oksfordzie i były doradca ds. energii w Komisji Europejskiej.
— W tej chwili sprawy wyglądają dobrze — powiedział też jeden z unijnych dyplomatów. — Rosjanie mieli w wojnie energetycznej tylko jedną broń: gaz. Prawda, jest to potężna broń, która w krótkim czasie ma dużą siłę rażenia. Ale już ją wykorzystali.
Podkreślił, że „arsenał” UE jest bardziej wszechstronny — obejmuje wsparcie dla energii odnawialnej, dostawy z innych krajów i działania na rzecz mniejszego zużycia energii. — Nie możemy sobie jednak pozwolić na samozadowolenie — ostrzega. To przesłanie odbija się echem we wszystkich stolicach UE.
Norbert Fellechner/Getty Images; Maksym Szemetow/dpa / Die WeltInfografika przedstawiająca Władimira Putina i mapę Europy
— Europa: 1, Rosja: 0 — powiedział niedawno jeden z unijnych ministrów energii — ale do końca wyścigu jeszcze daleko. Od miesięcy europejscy przywódcy ostrzegają, że kolejna zima może być jeszcze bardziej uciążliwa niż obecna. Po pierwsze, globalny rynek LNG jest ciasny, po drugie — o ograniczone dostawy mogą konkurować Chiny, które odzyskały siły po restrykcyjnej polityce walki z pandemią COVID—19.
Silna pozycja Europy w styczniu również ma swoją cenę.
Produkcja przemysłowa trzymała się wprawdzie dość dobrze, ucierpiały jednak sektory energochłonne — jak podaje ING Bank, tu w porównaniu do poprzedniego roku produkcja spadła w listopadzie o prawie 13 proc.
Ponadto rządy muszą wypłacać duże kwoty wsparcia dla konsumentów i przedsiębiorstw, w całej Europie wynoszą one 705 mld euro — podaje brukselski think tank Bruegel. Te ogromne kwoty będą jeszcze przez lata obciążać budżety państw.
Ale w najważniejszym aspekcie — publicznym i politycznym wsparciu dla Ukrainy — podjęta przez Rosję próba złamania europejskiej determinacji wyraźnie się nie powiodła. Opublikowane niedawno sondaże Eurobarometru z października i listopada pokazują, że 73 proc. obywateli UE popiera Kijów i sankcje wobec Rosji.
Istnieją tylko pojedyncze ślady zmiany poglądów w czasie zimy. Przykładowo prawicowi ekstremiści w Niemczech prowadzą protesty przeciwko sankcjom, a rząd Węgier wielokrotnie sprzeciwiał się stanowisku UE w sprawie Ukrainy. Jak dotąd jest to jednak wyjątek w Europie.
— Chodzi tu zarówno o politykę, jak i o ekonomię i myślę, że Europejczycy wykazali się niezwykłym poziomem solidarności — powiedział Helm. — To jest projekt europejski, potrzebuje europejskich strategii. To wszystko bardzo dobrze pokazuje siłę UE.
