CARACAS, Wenezuela (AP) – Stuletni spór terytorialny pogłębiony przez odkrycie ropy wrze między sąsiadami Gujaną i Wenezuelą. Przesiąknięty patriotyzmem rząd Wenezueli podejmuje walkę o zwiększenie poparcia przed wyborami prezydenckimi wśród ludności mającej dość trwającego od dziesięciu lat kryzysu, który zepchnął wiele osób w biedę.

W niedzielę Wenezuelczycy zatwierdzili referendum w sprawie przyznania suwerenności Essequiboterytorium bogate w minerały, które zajmuje dwie trzecie Gujany i leży w pobliżu dużych przybrzeżnych złóż ropy naftowej. Konfrontacja militarna wydaje się na razie mało prawdopodobne, ale kilka krajów potwierdziło obawy Gujany dotyczące aneksji przez jej zachodniego sąsiada.

Oto niektóre z kluczowych aspektów narastającego sporu:

DLACZEGO GRANICA JEST OBJĘTA SPOREM?

Wenezuela twierdzi, że padła ofiarą spisku dotyczącego kradzieży ziemi w 1899 r., kiedy Gujana była kolonią brytyjską, a o granicy decydowali arbitrzy z Wielkiej Brytanii, Rosji i Stanów Zjednoczonych. Stany Zjednoczone reprezentowały Wenezuelę po części dlatego, że rząd Wenezueli zerwał stosunki dyplomatyczne z Wielką Brytanią.

Wenezuelscy urzędnicy twierdzą, że Amerykanie i Europejczycy zmówili się, aby oszukać swój kraj z ziemi. Twierdzą również, że porozumienie między Wenezuelą, Wielką Brytanią i kolonią Gujany Brytyjskiej podpisane w 1966 w celu rozstrzygnięcia sporu skutecznie unieważniło pierwotny arbitraż.

Gujana utrzymuje, że pierwotne porozumienie jest legalne i wiążące, i w 2018 r. zwróciła się do Sądu Najwyższego ONZ o orzeczenie go jako takiego, ale decyzja zapadnie dopiero za lata.

JAKA JEST ROLA OLEJU?

W 2015 r. główne złoża ropy zostały po raz pierwszy odkryte u wybrzeży Essequibo przez konsorcjum pod przewodnictwem ExxonMobil, co wzbudziło zainteresowanie Wenezueli, której zaangażowanie w dochodzenie roszczeń terytorialnych zmieniało się na przestrzeni lat.

Konsorcjum rozpoczęło pompowanie ropy w grudniu 2019 r., przekształcając Gujanę, w dużej mierze rolniczą, w czwartego co do wielkości producenta ropy na morzu na świecie. Działalność ta generuje około 1 miliarda dolarów rocznie dla zubożałego kraju liczącego prawie 800 000 mieszkańców, który w pierwszej połowie tego roku odnotował wzrost gospodarczy o prawie 60%.

Oczekuje się, że obecna dzienna produkcja wynosząca około 380 000 baryłek osiągnie w nadchodzących latach poziom 800 000 baryłek. Według S&P Global, w zeszłym miesiącu eksport ropy z Gujany kierowany był głównie do Holandii i Panamy, a znaczna część ropy z Panamy została następnie ponownie wyeksportowana na zachodnie wybrzeże Stanów Zjednoczonych – podaje S&P Global.

We wrześniu Gujana otworzyła oferty na 14 dodatkowych podmorskich bloków naftowych dostępnych do poszukiwań i zagospodarowania, a oferty złożyło sześć przedsiębiorstw i grup. Wśród nich znalazła się ExxonMobil, która ponownie nawiązała współpracę z amerykańskimi Hess Corp i China National Offshore Oil Corp, oraz francuska spółka Total Energies, która nawiązała współpracę z firmami z Kataru i Malezji.

Podczas gdy przemysł naftowy w Gujanie rozkwitł, przemysł Wenezueli gwałtownie spadł. Wenezuela posiada największe na świecie potwierdzone zasoby ropy naftowej, ale jej przemysł naftowy został sparaliżowany przez lata złego zarządzania i sankcji gospodarczych nałożonych na państwowy koncern naftowy po reelekcji prezydenta Nicolása Maduro w 2018 r., co powszechnie uznano za oszukańcze.

Zgromadzenie Narodowe Wenezueli nie opublikowało tekstu ustawy, którą zastosuje, aby wyegzekwować wyniki referendum. Jednak część prawodawców omawianych w czwartek zakazałaby lokalnym i zagranicznym firmom prowadzenia działalności w Wenezueli, jeśli prowadzą one również działalność w Gujanie.

DLACZEGO MADURO TERAZ ZAINTERESOWAŁ SIĘ ESSEQUIBO?

Dla Maduro i jego partii rządzącej spór w Essequibo jest okazją do zwiększenia wewnętrznego poparcia i odwrócenia uwagi Wenezuelczyków od nacisków USA na uwolnienie więźniów politycznych i bezprawnie przetrzymywanych Amerykanów, a także do zagwarantowania wolnych i uczciwych warunków podczas przyszłorocznych wyborów prezydenckich.

Przed referendum 3 grudnia Wenezuelczycy tak bombardowani tygodniami z muzyką nawiązującą do Essequibo, lekcjami historii transmitowanymi w ogólnokrajowej telewizji, muralami, wiecami i treściami z mediów społecznościowych.

Wygląda na to, że przyniosło to odwrotny skutek.

Rząd twierdzi, że głosy oddało około 10,5 miliona osób – nieco ponad połowa uprawnionych do głosowania. Mówi, że wyborcy „za wszelką cenę” zatwierdzili odrzucenie granicy z 1899 r., przekształcając Essequibo w państwo, nadając mieszkańcom obszaru obywatelstwo wenezuelskie i odrzucając jurysdykcję sądu ONZ w sporze. Jednak dziennikarze Associated Press i świadkowie w centrach głosowania twierdzą, że długie kolejki typowe podczas wyborów w Wenezueli nigdy nie utworzyły się.

CO DALEJ?

Międzynarodowa firma ochroniarska Global Guardian spodziewa się, że Wenezuela będzie stopniowo zwiększać napięcie i posunie się nawet do przeprowadzenia ćwiczeń morskich w pobliżu Gujany, powiedział Zev Faintuch, starszy analityk wywiadu w firmie.

„Możemy nawet zaobserwować pewnego rodzaju działalność transgraniczną na bardzo małą skalę” – powiedział, dodając, że spodziewa się eskalacji działań do czasu wyborów w Wenezueli. „W interesie Maduro jest uzyskanie reelekcji i wprowadzenie większej ilości swojej ropy na rynki ropy”.

Powiedział, że inwazja na cały region Essequibo, który jest rozległy, pozbawiony dróg i słabo zaludniony, będzie prawie niemożliwy.

Wiceprezydent Gujany Bharrat Jagdeo wezwał w czwartek koncerny naftowe posiadające koncesje w pobliżu regionu Essequibo, aby ignorowały komentarze i działania Maduro oraz ostrzegł, że Gujana podejmie wszelkie niezbędne kroki w celu ochrony swojej suwerenności.

„Wszelkie próby poszukiwania ropy naftowej na naszym obszarze przez jego państwowe firmy naftowe lub korporacje będą postrzegane jako wtargnięcie Gujany” – powiedział Jagdeo. „Jeśli (Maduro) wierzy, że wojowniczość i grożenie Gujanie doprowadzą do pożądanych rozmów dwustronnych, jest w głębokim błędzie”.

Rada Bezpieczeństwa ONZ odbyła w piątek nadzwyczajne, prywatne spotkanie w tej sprawie, podczas gdy światowi przywódcy i organizacje międzynarodowe poparły Gujanę. Niezależnie od tego członkowie regionalnego bloku handlowego znanego jako Caricom również zwołali w piątek spotkanie za zamkniętymi drzwiami, aby porozmawiać o sporze.

Organizacja Państw Amerykańskich stwierdziła w oświadczeniu, że granica z 1899 r. „obowiązuje i jest prawnie wiążąca dla wszystkich stron na mocy prawa międzynarodowego”. Oskarżyła także rząd Maduro o przyjęcie „agresywnego stanowiska” oraz o „dalsze podejmowanie i promowanie niezgodnych z prawem działań przeciwko Gujanie”.

Organizacja dodała, że ​​jest głęboko zaniepokojona sytuacją, „która eskalowała do poziomu budzącego poważne obawy dla bezpieczeństwa regionalnego i stanowi kwestię zagrażającą stabilności i suwerenności terytorialnej na naszej półkuli”.

___

Coto doniósł z San Juan w Portoryko.