Zaledwie trzy i pół dnia po rosyjskiej inwazji na Ukrainę kanclerz Niemiec Olaf Scholz wygłosił w parlamencie federalnym, Bundestagu, przemówienie, które przeszło do historii Niemiec: to jego przemówienie o „Zeitenwende” — paradygmacie zmiana lub punkt zwrotny dla Niemiec.

„Świat później nie jest już taki sam jak świat przedtem” – powiedział Scholz. „Sednem sprawy jest pytanie, czy mocarstwa mogą naruszać prawa, czy możemy pozwolić Putinowi cofnąć zegar do czasów wielkich mocarstw XIX wieku, czy też zebrać siły, by wyznaczyć granice podżegaczom wojennym” jak Putin” – powiedziała kanclerz Niemiec 27 lutego 2022 roku.

Noc rozpaczy, ale Niemcy śpią

Siedemdziesiąt dwie godziny wcześniej sekretarz generalny ONZ Antonio Guterres po raz ostatni błagał ambasadora Rosji przy ONZ w Nowym Jorku o wyrzeczenie się ataku na Ukrainę na pełną skalę.

W Niemczech w tym czasie większość decydentów już spała. To był moment, w którym wyznaczono historyczny kurs dla Niemiec, którego największa gospodarka Europy nie była w stanie zmienić ani wyznaczyć. Prezydent Rosji Władimir Putin wysłał swoją armię w kierunku Kijowa z zamiarem przesunięcia granic w Europie. Ostatnim razem coś podobnego miało miejsce, gdy serbski dyktator Slobodan Miloszevic postanowił stworzyć Wielką Serbię na Bałkanach Zachodnich w latach 90.

Ale teraz stawka jest znacznie wyższa: największe państwo świata, potęga nuklearna Rosja, działa jak mocarstwo imperialne, kwestionując powojenny porządek ustanowiony w Karcie Narodów Zjednoczonych pod koniec wojny światowej II, po klęsce niemieckiej imperialistycznej „Trzeciej Rzeszy” pod przywództwem nazistowskiego dyktatora Adolfa Hitlera.

„Dokonując inwazji na Ukrainę, Putin nie tylko chce wymazać niepodległy kraj z mapy świata” – powiedział Scholz w swoim przemówieniu w „Zeitenwende”. „Rozbija europejski porządek bezpieczeństwa, jaki istniał przez prawie pół wieku od Aktu Końcowego z Helsinek”. Scholz miał na myśli Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z 1975 r., który zapoczątkował pokojowe zakończenie zimnej wojny w Europie.

Jej następczyni, dzisiejsza Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, miała przywrócić pokój na okupowanych przez Rosję terytoriach wschodniej Ukrainy, anektowanych przez Rosję po proeuropejskiej rewolucji Euromajdanu w lutym 2014 r., która obaliła lojalnego wobec ówczesnego prezydenta Wiktora Janukowycza włożyć.

Wycofanie się OBWE z Ukrainy po inwazji Rosji na pełną skalę pokazało, że Putin „pozycjonował się na uboczu całej społeczności międzynarodowej” – powiedział Scholz.

Miliardy euro dla Bundeswehry

„Punkt zwrotny” oznaczał, że armia niemiecka, Bundeswehra, miała zostać zmodernizowana za pomocą specjalnego funduszu o wartości ponad 100 miliardów euro (106 miliardów dolarów). Jednak rok później nowe dostawy z niemieckiego przemysłu zbrojeniowego pojawiają się powoli. Ukraina od roku jest zaopatrywana w broń z Niemiec. To zerwanie z niemiecką polityką unikania wysyłania broni do stref działań wojennych.

Ale sondaże pokazują, że większość Niemców opowiada się za tym zwrotem. W miarę jak w ciągu roku nasiliły się naciski na Berlin, aby zatwierdził dostawy niemieckich bojowych wozów piechoty i czołgów bojowych, pojawiła się przepaść między tymi, którzy popierają, a tymi, którzy sprzeciwiają się dostawom broni. A Scholz początkowo musiał pokonać sceptyków na lewym skrzydle swojej Partii Socjaldemokratycznej (SPD).

Kanclerz ustąpił pod jednym warunkiem: wyraził zgodę na dostawy czołgów bojowych tylko wtedy, gdyby Stany Zjednoczone zgodziły się dostarczyć czołgi bojowe Abrams. W zeszłym miesiącu 50 krajów tworzących kierowany przez USA sojusz wspierający Ukrainę spotkało się na ósmym spotkaniu na szczeblu ministerialnym Grupy Kontaktowej ds. Ukrainy. Kilka dni później ostatecznie podjęto decyzję o przekazaniu Ukrainie zachodnich czołgów bojowych. Kanclerzowi Niemiec nie udało się jednak pozyskać na pokład wystarczającej liczby krajów, aby kontynuować dostawy czołgów Leopard 2.

Krytycy twierdzą, że jak dotąd „Zeitenwende” oznaczało, że Niemcy nie prowadzą, ale pozostają w tyle. Z drugiej strony USA posuwają się naprzód. W czerwcu 2022 roku Izba Reprezentantów USA zatwierdziła 100 milionów dolarów na szkolenie ukraińskich pilotów na zachodnich myśliwcach. Decyzja o dostawie myśliwców wciąż nie została podjęta. Trwają jednak przygotowania, a dyskusje koncentrują się na modelu F-16, najszerzej dostępnym zachodnim myśliwcu od czasów zimnej wojny.

Niemcy nie mają nic do powiedzenia w tej sprawie, ponieważ siły powietrzne tego kraju latają głównie na modelu odrzutowca Eurofighter. Podczas wizyty w Bundeswehrze w północnoniemieckim mieście Münster, gdzie ukraińscy żołnierze szkolą się na czołgach Leopard-2, minister obrony Boris Pistorius powiedział DW: dotyczą typów myśliwców, których nie mamy, więc z tego punktu widzenia jest to bardziej kwestia dla innych krajów niż dla Niemiec”.

Polska i Holandia zaoferowały Ukrainie myśliwce F-16, jeśli sojusznicy w NATO i „Ukraińska Grupa Kontaktowa” zgodzą się na to. Wygląda na to, że Stany Zjednoczone pozostawiają otwarte opcje, podczas gdy Niemcy pozostają w tyle, mimo że twierdziły, że chcą objąć przywódczą rolę w Europie.

Mimo to Niemcy wykazali się dużą empatią wobec narodu ukraińskiego. I są hojni: do Niemiec przybyło ponad milion uchodźców z Ukrainy. Tylko Polska przyjęła jeszcze więcej.

A w 2022 roku Niemcy przekazali ponad miliard euro na pomoc doraźną dla Ukrainy.

Jednak ekonomiści z Kilońskiego Instytutu Gospodarki Światowej porównali wyniki Niemiec w innych wojnach z rokiem od rosyjskiej inwazji na Ukrainę.

Według instytutu z Kilonii pomoc rządu niemieckiego dla Ukrainy, mierzona produktem krajowym brutto, wynosi jedną trzecią kwoty, jaką Niemcy przekazały Stanom Zjednoczonym w latach 1990 i 1991 podczas drugiej wojny w Zatoce Perskiej.

W tamtym czasie potężne gospodarczo Niemcy Zachodnie odgrywały niewielką rolę w globalnej polityce bezpieczeństwa, realizując swoje interesy poprzez tak zwaną „dyplomację książeczki czekowej”. Trzy dekady później ciężka broń produkcji niemieckiej toczy się na liniach frontu we wschodniej i południowej Ukrainie. A Niemcom trudno jest ostatecznie pożegnać się z tak cenioną pewnością, że nadal będą w stanie egzekwować swoje interesy wyłącznie za pomocą pieniędzy.

Ten artykuł został pierwotnie napisany w języku niemieckim.

Kiedy tu jesteś: w każdy wtorek redaktorzy DW podsumowują, co dzieje się w niemieckiej polityce i społeczeństwie. Tutaj możesz zapisać się do cotygodniowego biuletynu e-mailowego Berlin Briefing.