Prezydent RPA Cyril Rampahosa, który udowodnił, że jest utalentowanym negocjatorem, najwyraźniej przechytrzył swojego głównego koalicjanta – Sojusz Demokratyczny (DA) – w rozmowach na temat utworzenia nowego rządu, podejmując jednocześnie kroki mające na celu zneutralizowanie radykalnych partii opozycyjnych domagających się nacjonalizacji ziem należących do białych.

Pan Ramaphosa ogłosił w niedzielę skład 32-osobowego gabinetu, w którym zachował 20 stanowisk (ponad 60%) dla swojego Afrykańskiego Kongresu Narodowego (ANC).

Dla porównania, centroprawicowej partii DA przyznał sześć miejsc (mniej niż 20%), mimo że partia domagała się 30%, po tym jak umowa o podziale władzy podpisana z ANC po wyborach 29 maja nie wyłoniła jednoznacznego zwycięzcy.

Jednak aby zwiększyć reprezentację DA w rządzie, pan Ramaphosa mianował również sześciu urzędników partii na stanowiska wiceministrów, w tym ministra finansów, którym nadal kieruje Enoch Godongwana z ANC, cieszący się szacunkiem zarówno w sektorze biznesowym, jak i w związkach zawodowych.

Nominacje nastąpiły po trudnych negocjacjach z DA i ostrej wymianie listów, w trakcie których pan Ramaphosa oskarżył partię o próbę utworzenia „rządu równoległego” z naruszeniem konstytucji.

Pan Ramaphosa jeszcze bardziej osłabił wpływy DA w nowym gabinecie, przyznając sześć kolejnych stanowisk mniejszym partiom – od Afrykańskiego Kongresu Panafrykańskiego (PAC) po nacjonalistyczny afrykanerski Front Wolności Plus. W ten sposób stał się on najbardziej zróżnicowanym ideologicznie rządem w historii RPA.

Zgodnie z tradycją obowiązującą od 1994 r., czyli od zakończenia rasistowskiego systemu apartheidu, rząd reprezentuje wszystkie grupy rasowe, a stanowiska ministerialne i zastępcze ministrów są powierzane członkom społeczności białych, kolorowych (jak w RPA nazywa się osoby rasy mieszanej) oraz hinduskich.

Stało się to po wyborach, w których wyborcy pokazali, że „nie obchodzi ich, czy kot jest czarny czy biały, ale to, czy łapie myszy” – uważa analityk polityczny Thembisa Fakude powiedział BBC.

Mimo to decyzja pana Ramaphosy o podpisaniu umowy koalicyjnej z DA wciąż budzi opór.

Partia pod przywództwem Johna Steenhuisena jest często oskarżana o próbę ochrony przywilejów ekonomicznych, jakie biali ludzie wypracowali sobie w czasach apartheidu – zarzut, który sama odrzuca.

„Olej i woda nie mieszają się” – powiedział BBC czarnoskóry ochroniarz.

Tworząc to, co nazwał rządem jedności narodowej, pan Ramaphosa powołał również na stanowisko zastępcy ministra muzułmańskiej partii Al Jama-ah, co było jasnym sygnałem, że zamierza nadal wspierać Palestyńczyków w walce z Izraelem, mimo sprzeciwu ze strony DA.

Pogląd ten został wzmocniony przez mianowanie byłego ministra sprawiedliwości Ronalda Lamoli na stanowisko ministra spraw zagranicznych.

Prawnik, pan Lamola, przewodniczył przemówieniom otwierającym ze strony RPA w sprawie ludobójstwa, którą RPA wniosła przeciwko Izraelowi do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości.

Zastępuje Naledi Pandor, która nie uzyskała reelekcji do parlamentu.

Oprócz wsparcia sprawy palestyńskiej, wzmocniła również więzi RPA z klubem państw BRICS, postrzeganym jako rywal Zachodu i Rosji.

Analityk polityczny, książę Mashele, powiedział BBC, że wątpi, by Republika Południowej Afryki utrzymała swoją pozycję silnej siły międzynarodowej, ponieważ ANC utraciło swoją dominację polityczną.

Twierdził, że partnerzy RPA w BRICS – w tym Brazylia, Rosja, Indie i Chiny – „zobaczą, że mają do czynienia ze słabym partnerem”.

Pan Ramaphosa został zmuszony do powołania rządu koalicyjnego po tym, jak ANC po raz pierwszy stracił większość w parlamencie.

Został wybrany na drugą kadencję przez parlament dopiero po tym, jak DA zgodziła się poprzeć go w zamian za miejsca w najważniejszym organie rządowym.

ANC uzyskało 40% głosów w majowych wyborach, podczas gdy DA znalazła się na drugim miejscu z 22%.

DA początkowo domagała się 11 stanowisk w gabinecie – wraz ze stanowiskiem wiceprezydenta lub stanowiska ministra w gabinecie prezydenta dla pana Steenhuisena.

Ostatecznie pan Steenhuisen zmuszony był zadowolić się stanowiskiem ministra rolnictwa.

Jednak pan Steenhuisen przyjął umowę z zadowoleniem, mówiąc, że „DA jest dumna, że ​​może podjąć wyzwanie i po raz pierwszy zająć miejsce w siedzibie rządu krajowego”.

Stwierdził, że DA „odmówiło zaakceptowania rozwodnionych kompromisów i… czasami prowadziło twarde negocjacje, aby zapewnić, że teki, które nam powierzono, mają prawdziwą wartość”.

Stanowisko pana Steenhuisena prawdopodobnie pomoże rozwiać obawy białych farmerów, z których wielu czuje się zagrożonych żądaniami dwóch obecnie największych partii opozycyjnych – partii MK byłego prezydenta Jacoba Zumy i Economic Freedom Fighters (EFF) Juliusa Malemy – dotyczącymi nacjonalizacji ziemi należącej do białych.

Jednak nominacja lidera DA została zniwelowana przez zaskakującą decyzję pana Ramaphosy o przekazaniu nowego ministerstwa reformy rolnej Kongresowi Panafrykańskiemu (PAC) – dawnemu ruchowi wyzwoleńczemu, który walczył z rządami białej mniejszości pod hasłem „Afryka dla Afrykanów”.

PAC prowadził kampanię wyborczą pod hasłem „Nasza ziemia, nasze dziedzictwo” i wzywał do „dekolonizacji i zwrotu ziemi jej pierwotnym właścicielom”.

Teka, która wcześniej była powiązana z rolnictwem, trafi do lidera PAC Mzwanele Nyhontso.

Decyzja PAC o przystąpieniu do rządu po raz pierwszy prawdopodobnie pomoże panu Ramaphosie odeprzeć krytykę ze strony MK i EFF, że zdradził walkę o wyzwolenie, tworząc sojusz z DA.

Pan Ramaphosa zachował wszystkie główne teki ekonomiczne dla ANC, rezygnując z planów przekazania ministerstwa handlu i przemysłu DA po silnym oporze w jego partii, a także lobby czarnego biznesu i ruchu związkowego.

Uważali, że przekazanie teki DA podważy politykę ANC dotyczącą wzmocnienia pozycji ekonomicznej czarnych. Pro-wolnorynkowy DA sprzeciwia się tej polityce, argumentując, że tłumi ona inwestycje, podsyca korupcję i po prostu wzbogaca kolesi biznesowych ANC.

Były redaktor naczelny Business Day, Peter Bruce, w swojej stałej kolumnie w serwisie informacyjnym TimesLive stwierdził, że kierownictwo ANC „nie mogło znieść perspektywy DA w pobliżu dźwigni gospodarczych”, zmuszając pana Steenhuisena do zadowolenia się rolnictwem, co było „przeciętnym interesem” dla ministerstwa handlu i przemysłu.

Analityk polityczny Ongama Mtimke powiedział BBC, że teki pozostawione przez ANC odgrywają ważną rolę w walce z nierównościami rasowymi, a wybory pana Ramaphosy miały na celu „pokazanie towarzyszom, że nadal jesteśmy na dobrej drodze, jeśli chodzi o postęp rewolucji”.

Jednak pan Fakude powiedział, że ANC i DA prawdopodobnie znajdą wspólne stanowisko w kwestii polityki gospodarczej.

ANC przesunęło się w stronę centrum odkąd przejęło władzę trzy dekady temu, choć nadal może nie zgadzać się z DA w kwestiach takich jak prywatyzacja, powiedział pan Fakude, dodając: „Poza tym myślę, że mają wiele wspólnego”.

Pan Ramaphosa powierzył DA inne kluczowe obszary kompetencji, w tym podstawową edukację w kraju, w którym poziom umiejętności czytania i pisania jest niski, a polityka językowa w szkołach budzi głębokie emocje, roboty publiczne i infrastrukturę oraz sprawy wewnętrzne.

Ta ostatnia jest postrzegana jako polityczny gorący temat, ponieważ, jak zauważył pan Fakude, „dotyczy ona granic i nielegalnej imigracji Afrykanów do RPA”.

Po nominacji na stanowisko ministra robót publicznych Dean Macpherson oświadczył, że jest „absolutnie zdecydowany na zwiększenie inwestycji w infrastrukturę, abyśmy mogli przekształcić RPA w wielki plac budowy, który będzie motorem wzrostu gospodarczego i stworzy miejsca pracy”.

Departament robót publicznych był zamieszany w kilka skandali korupcyjnych, a DA wielokrotnie deklarowało zasadę „zerowej tolerancji” w rozwiązywaniu tego problemu.

Pan Ramaphosa przyznał dwa teki Inkatha Freedom Party (IFP). Choć partia jest sprzymierzona z DA, przyjęła neutralną postawę od czasu sondażu i wezwała dwie duże partie do rozwiązania różnic, gdy targowały się o skład gabinetu.

Pan Ramaphosa dał swojemu liderowi Velenkosini Hlabisa ministerstwo zarządzania spółdzielczego i spraw tradycyjnych. IFP jest blisko związany z monarchią Zulusów, a nominacja pana Hlabisa jest postrzegana jako kolejny ruch pana Ramaphosy mający na celu zneutralizowanie zagrożenia ze strony pana Zumy, który wezwał do przyznania większych uprawnień głównie ceremonialnym monarchom i wodzom RPA.

Pan Ramaphosa przekazał również niezwykle ważne ministerstwo policji przywódcy ANC z rodzinnej prowincji pana Zumy, KwaZulu-Natal, która ma długą historię przemocy politycznej.

Senzo Mchunu zastępuje innego lidera ANC z KwaZulu-Natal, Bheki Cele, który nie został ponownie wybrany.

Pan Cele w dużej mierze nie zdołał powstrzymać przemocy w prowincji. W zamieszkach, do których doszło po uwięzieniu pana Zumy w 2021 r. za obrazę sądu po tym, jak zlekceważył nakaz współpracy z komisją śledczą ds. korupcji w czasie swojej prezydentury, zginęło ponad 300 osób.

KwaZulu-Natal prawdopodobnie znów stanie w obliczu groźby zamieszek, gdy w przyszłym roku odbędzie się proces pana Zumy, oskarżonego o korupcję w związku z umową dotyczącą sprzedaży broni wynegocjowaną w latach 90. ubiegłego wieku.

Pan Zuma zaprzecza jakimkolwiek nieprawidłowościom i uważa, że ​​sprawa ma podłoże polityczne.

Były prezydent, żywiąc głęboką niechęć do pana Ramaphosy, który odsunął go od władzy prezydenckiej w 2018 r., po zerwaniu sojuszu z ANC w grudniu ubiegłego roku, rozpoczął kampanię na rzecz MK.

Doprowadził MK do zajęcia trzeciego miejsca w wyborach, odgrywając ważną rolę w pozbawieniu ANC większości parlamentarnej.

Ponieważ ANC i DA są już ze sobą ściśle powiązane, MK przejmie rolę oficjalnej opozycji, co stworzy grunt pod zaciętą konfrontację z ANC i jego nowymi partnerami koalicyjnymi.