Kiedy w latach pięćdziesiątych XX wieku odkryto fragment kości w jaskini Dziadowej Skały na południu Polski, nikt nie zwracał na niego szczególnej uwagi. Pełne odkrycie tajemnic artefaktu zajęłoby większą część stulecia i nowe, genialne badania.

Znalezisko – fragment kości promieniowej niedźwiedzia z 17 nacięciami – okazuje się być istotnym wczesnym wskaźnikiem zdolności poznawczych neandertalczyków na tym obszarze. Datowany na okres eemski między 130 000 a 115 000 lat temu, oferuje oszałamiający wgląd w sposób myślenia naszych zaginionych krewnych.

Jak mądrzy byli?

Zespół badaczy ponownie przeanalizował fragment przy użyciu zaawansowanych technik mikroskopii i rentgenowskiej tomografii komputerowej, publikując swoje odkrycia w czasopiśmie Journal of Nauk Archeologicznych. Odkrycia potwierdzają, że kość jest jednym z najstarszych symbolicznych artefaktów kulturowych w Europie. Co więcej, wykazano, że kość została celowo oznaczona wyretuszowanym narzędziem kamiennym: wyrzeźbili je neandertalczycy i to w bardzo konkretnym celu.

Znaki wykonane na rzeźbionej kości przez neandertalczyka są widoczne gołym okiem (Journal of Archaeological Science)

„To sprawia, że ​​jest to jeden z najwcześniejszych śladów kultury symbolicznej odnotowany w Eurazji, reprezentowany przez serię siedemnastu nacięć wykonanych narzędziem krzemiennym o szerokim ostrzu, prawdopodobnie nożem dwustronnym. Aktualne analizy pokazują, że ślady zostały wykonane podczas jednej sesji przez osobę praworęczną poprzez wielokrotne nacięcia, przeważnie przy użyciu techniki, w której ruch był skierowany w ich stronę. Najwyraźniej nacięcia nie służyły żadnemu praktycznemu celowi” – ​​piszą autorzy badania.

Nacięcia zostały wykonane podczas pojedynczego zdarzenia przez osobę praworęczną, wykonując powtarzalne, jednokierunkowe ruchy krawędzi tnącej narzędzia. Nacięcia te, o wyraźnie celowym charakterze, nie były przypadkowe, wynikały z zadań praktycznych, ale raczej były to celowe działania.

Promień niedźwiedzia z Dziadowej Skały na Wyżynie Częstochowskiej w południowej Polsce stanowi przekonujący dowód na wczesny rozwój kultury symbolicznej wśród hominidów zarówno w Afryce, jak i Eurazji. Co więcej, jest to najwcześniejszy znany przypadek celowo oznaczonej kości na północ od Karpat, rzucający światło na zdolności poznawcze i praktyki kulturowe starożytnych mieszkańców tego regionu.

Stanowisko Dziadowa Skała, odkryte w latach 1952–1954 przez Waldemara Chmielewskiego, znajduje się w naturalnej zagłębieniu krasowym, pośród jurajskich formacji wapiennych na zalesionym wzgórzu w pobliżu Łężca w Skarżycach, dzielnicy Zawiercia. Jak podaje raport, kość, początkowo wzięta za żebro niedźwiedzia jaskiniowego po odnalezieniu w 1953 r., okazała się czymś więcej niż tylko odrzuconą pozostałością. Magazyn LBV.

Niektóre z wyrzeźbionych części kości noszą ślady wielokrotnego nacinania przez neandertalczyka (Journal of Archaeological Science)

Analiza morfologii nacięć pokazuje, że nie wykonano ich wierzchołkiem narzędzia przypominającego płatek lub rylec. Przeciwnie, ich odrębne cechy wskazują na zamierzony, systematyczny proces odmienny od rozczłonkowania, cięcia lub czynników postdepozycyjnych.

Odkrycia te wzmacniają argumenty za pojawieniem się kultury symbolicznej w różnych epokach i regionach paleolitu. Gwałtowny wzrost liczby symbolicznych artefaktów wśród społeczności neandertalczyków, szczególnie widoczny w okresie Châtelperronian, może zbiegać się z europejską ekspansją Homo sapiens.

Mówiąc prościej, kość ta została wyrzeźbiona w ten sposób, aby celowo stworzyć taki wzór nacięć. Nie była to modyfikacja od razu praktyczna: ozdobił ją neandertalczyk.

Neandertalczycy w Europie Północnej: przetrwanie najsilniejszych

Dowody obecności neandertalczyków w Europie Północnej sięgają około 250 000 do 300 000 lat temu. Tutaj przystosowali się do trudnych warunków środowiskowych ostatniej epoki lodowcowej, opracowując wyrafinowane strategie przetrwania, w tym szukając schronienia w naturalnych schronieniach, takich jak jaskinie, lub budując proste schronienia przy użyciu dostępnych materiałów. Ponadto wykorzystywali ogień do ogrzewania, gotowania i ochrony.

Neandertalczycy byli biegłymi wytwórcami narzędzi, wytwarzającymi kamienne narzędzia do różnych celów, w tym do polowań, rzeźnictwa i obróbki drewna. Używali także kości i poroża do tworzenia narzędzi, takich jak groty włóczni, skrobaki i szydła.

Jeśli chodzi o nacięcia kości dokonywane przez neandertalczyków w Europie Północnej, dowody archeologiczne sugerują, że zajmowali się oni różnymi czynnościami związanymi z kośćmi, w tym rzeźnią, produkcją narzędzi oraz potencjalnie praktykami symbolicznymi lub rytualnymi. Konkretne przypadki nacięć kości w tym regionie mogą się różnić w zależności od miejsca i kontekstu archeologicznego.

Na przykład w miejscach takich jak jaskinia Goyet w Belgii i jaskinia Denisova w Rosji badacze odkryli kości zmodyfikowane przez neandertalczyka, w tym nacięcia i ślady sugerujące rzeź lub użycie narzędzi. Odkrycia te dostarczają wglądu w złożoność behawioralną neandertalczyków i ich interakcje ze środowiskiem.

Ale tego znaleziska w Polsce jest o wiele więcej. Znaki te, najwyraźniej nie zrobione ze względów praktycznych, pozwalają nam sięgnąć przez sto tysiącleci i przyjrzeć się temu narzędziownicowi, spokojnie rzeźbiącemu w kości.

Zdjęcie u góry: Wyrzeźbiony obszar kości został ukończony celowo przez neandertalczyka, a nie jako produkt uboczny rzezi lub innych praktycznych zastosowań. Źródło: Journal of Archaeological Science.

Autor: Sahir Pandey