Lukrecjusz O naturze rzeczy okazał się jednym z najbardziej wpływowych tekstów filozofii. Ten epicki łaciński poemat porusza wiele ważnych tematów filozoficznych, w tym fizykę, przyrodę i etykę. Napisany w I wieku pne większość dzisiejszych czytelników Lukrecjusza jest pod wrażeniem jego „nowoczesności”, ponieważ wiele pomysłów, które bada autor, wydaje się antycypować teorie naukowe XXI wieku, takie jak ewolucja.

Jednakże, O naturze rzeczy jest naprawdę szczegółowym opisem filozofii epikurejskiej. Prawdą jest, że wiele z jego idei zyskało na popularności od czasów renesansu, ale nie należy projektować współczesnych ideałów na Lukrecjusza i kontekst, w którym pisał. Ten artykuł zawiera wprowadzenie do autora, jak książka została napisana i niektóre z najbardziej innowacyjnych pomysłów przedstawionych w O naturze rzeczyaby zrozumieć kontekst jednego z najczęściej czytanych dzieł filozoficznych.

Mimo że O naturze rzeczy przetrwał niemal w całości, nie można tego powiedzieć o Lukrecjuszu i jego życiorysie. Właściwie prawie nic o nim nie wiadomo poza tym, że jest autorem O naturze rzeczy!

Bardzo krótka wzmianka o Lukrecjuszu pojawia się w tekście św. Hieronima (? – 420 ne), jednego z pierwszych Ojców Kościoła, który twierdzi, że Lukrecjusz urodził się w 94 rpne. Hieronim twierdzi, że Lukrecjusz zażył eliksir miłosny, który doprowadził go do szaleństwa, zanim ostatecznie popełnił samobójstwo w wieku 44 lat. Relacja ta jest mocno kwestionowana przez naukowców, którzy zwracają uwagę, że filozofia Lukrecjusza (która zaprzecza jakiemukolwiek celowi stworzenia świata i twierdzi, że nie ma życia pozagrobowego) była głęboko niepopularna wśród pierwszych chrześcijan, którzy chcieli wykorzenić takie nauki. O wiele bardziej prawdopodobne jest, że Hieronim wymyślił to konto, aby zdyskredytować Lukrecjusza.

Korneliusz Nepos (ok. 110 pne – ok. 25 pne), historyk rzymski, krótko wspomina autora w zdaniu „po śmierci Lukrecjusza i Katullusa”. Sam Lukrecjusz poświęca O naturze rzeczy do niejakiego Memmiusa, którym prawdopodobnie był Gajusz Memmius, zięć rzymskiego pretora. Oprócz tych krótkich wzmianek i powiązań nie ma wiarygodnych źródeł o samym Lukrecjuszu.

O naturze rzeczy to poemat dydaktyczny podzielony na sześć ksiąg. Oryginalny łaciński tytuł dzieła, De rerum naturajest tłumaczeniem najbardziej znanego dzieła Epikura Peri physeo (O naturze). Zawiera ponad 7000 heksametrów daktylicznych, które wyjaśniają filozofię epikurejską za pomocą poetyckiego języka bogatego w metafory. Lukrecjusz bardzo starannie zaplanował swój wiersz. Strukturę wiersza tworzą trzy pasujące do siebie pary książek, które poruszają następujące tematy: atomy i ich rola we wszechświecie; duszę; i kosmos.

Oprócz symetrycznej struktury, każda książka zaczyna się jasnym wstępem. Księgi I i II opisują naturę wszechświata atomowego i dają możliwość obalenia fizycznych teorii innych szkół filozoficznych, w tym stoicyzmu i przedsokratesów (np. Heraklit, Anaksagoras). Księgi III i IV opisują atomową strukturę duszy i ciała. Wreszcie Księga V i VI obejmują stworzenie wszechświata, istoty niebieskie i zjawiska naturalne, takie jak grzmoty i błyskawice.

Śmiertelność jest powracającym tematem w całej książce. O naturze rzeczy zaczyna się hymnem do Wenus (opisanej jako bogini, która inspiruje narodziny i życie). Wiersz zawiera następnie dwa słynne fragmenty dotyczące natury śmierci. Jeden pojawia się na końcu Księgi III, gdzie Lukrecjusz elokwentnie pisze o tym, dlaczego strach przed śmiercią jest bezcelowy. Drugi pojawia się na końcu całego poematu i zawiera opis zarazy ateńskiej podczas wojny peloponeskiej między Atenami a Spartą. To zakończenie mocno kontrastuje z inwokacją do Wenus na początku książki.

Powszechnie uważa się, że Lukrecjusz zmarł, zanim skończył wiersz. W rezultacie uczeni spierają się, czy ponure zakończenie tekstu jest samodzielne, czy też Lukrecjusz dokonałby w nim zmian.

Ponieważ atomizm Lukrecjusza jest filozofią materialistyczną, która nie nadaje religijnego znaczenia stworzeniu świata ani jego działaniu, wielu zakłada, że ​​Lukrecjusz w ogóle nie wierzył w rzymskich bogów. W rzeczywistości Lukrecjusz krótko wspomina o bogach i ich roli we wszechświecie.

Jego poprzednik Epikur argumentował już za istnieniem bogów. Ale to nie są mściwi, małostkowi i zazdrosni bogowie, których znamy z Homera i greckich tragedii. Zamiast tego Epikur opisuje boskie istoty jako symulakry (obrazy), które mają tylko quasi-ciała i istnieją w przestrzeni między światami. Ci bogowie mają dostęp do nieskończonej liczby atomów, co pozwala im żyć wiecznie.

Lukrecjusz opiera się na tej definicji, podkreślając, że bogowie nie mają żadnego wpływu na sprawy ziemskie. Nie ingerują w ludzkie życie i dlatego nie potrzebują ludzi, aby składali im ofiary lub odmawiali modlitwy. Bogowie są po prostu tam, odległych od nas, istniejących na ich własnej płaszczyźnie istnienia. W księdze piątej z De rerum naturaLukrecjusz mówi, że przedstawi bardziej szczegółowe wyjaśnienie fizycznej budowy bogów, ale niestety to wyjaśnienie nigdy się nie pojawia.

Znaczenie „Swerve”

Lukrecjusz jest prawie zawsze wymieniany w odniesieniu do koncepcji zwanej „zboczeniem”. To jest angielskie tłumaczenie łacińskiego słowa klinmen którego Lukrecjusz używa do opisania zachowania atomów i ich ruchów.

Według O naturze rzeczy, atomy nieustannie poruszają się z dużą prędkością przez pustkę. Mają tendencję do poruszania się w dół, ale kiedy zderzają się z innymi atomami, mogą zostać wysłane w różnych kierunkach. Jeśli oddalić ten obraz, te zderzenia nie będą widoczne: atomy są zajęte tworzeniem milionów dość stabilnych i złożonych wzorców ruchu, które po prostu wyglądają jak obiekty w ruchu lub w spoczynku. W rzeczywistości nasze umysły, ciała i wszystko, co ludzie mogą zobaczyć i poczuć, jest wytworem milionów atomów w ciągłym ruchu.

Jaką rolę odgrywa zboczenie w tym pojęciu wszechświata? Lukrecjusz wyjaśnia ideę wolnej woli w kosmosie, wprowadzając zboczenie. Czasami atomy odchylają się lub „zbaczają” z przewidywanego kursu, powodując przypadkowe kolizje. Pomaga to wyjaśnić ideę, że nawet we wszechświecie atomistycznym zawsze istnieje element przypadku w otaczającym nas świecie.

Lukrecjusz wywarł wpływ na niezliczonych filozofów, poetów i myślicieli na przestrzeni wieków, a jego popularność trwa do dziś. Teorie zaproponowane w O naturze rzeczy okazał się szczególnie ważny w okresie renesansu i oświecenia. Relacja Lukrecjusza o atomowym wszechświecie wywarła wpływ na twórczość Izaaka Newtona , a także na literaturę pisarzy takich jak John Milton i filozofię Spinozy .

Dzisiaj można by przeczytać dzieło Lukrecjusza i zdumieć się, jak „poprawne” okazało się wiele jego pomysłów, biorąc pod uwagę to, co współczesna nauka ustaliła na temat wszechświata. Ale ogromną częścią uroku Lukrecjusza jest piękno jego pisarstwa i elegancja, z jaką używa atomizmu do wyjaśnienia bardziej abstrakcyjnych problemów trapiących ludzi, takich jak śmierć i cykl życia.