Wnikliwy, zabawny, poruszający, przenikliwy politycznie – to określenia, które można podsumować Tryb samolotowy. Książka składa się z szeregu powiązanych ze sobą rozdziałów, w których autor Shahnaz Habib wywraca do góry nogami narrację podróżniczą.

Opierając się na obszernej lekturze narracji podróżniczych od Ibn Battuty po Paula Theroux, a także na podstawie postkolonialnych badań Edwarda Saida i Mary Louise Pratt, Habib bada, kto podróżuje, dlaczego podróżuje oraz jak historia imperium, rasy i podróżowania kształtuje płeć doświadczenie.

Książkę rozpoczyna się od sytuacji, w której autor przebywa w Turcji, podróżując inaczej niż typowy turysta, który ma listę zabytków i atrakcji do sprawdzenia. Po częstych wędrówkach po Stambule pomiędzy snami, udaje się do grobowca Jalaluddina Rumiego i doświadcza poruszającej się medytacji sufickiej, czyli wirującego derwisza, podczas której jako muzułmanka nie doświadcza segregacji ze względu na płeć podczas modlitwy.

Różne rozdziały przedstawiają różne momenty w jej życiu związane z podróżą – od migracji do Stanów Zjednoczonych po podróże po Etiopii lub wędrówki po Brooklynie jako matka z niemowlęciem. Bada historię podróży w XIX wieku, kiedy brytyjscy dżentelmeni odbywali Grand Tour w ramach dorastania i samopoznania, lub kolonialne wyprawy eksploracyjne, które doprowadziły do ​​„odkryć”, które woli nazywać pseudoodkryciami od czasów rdzennych mieszkańców. ludzie z tych miejsc już je znali.

Europejscy podróżnicy płci męskiej pomogli w ugruntowaniu branży turystycznej, jaką znamy obecnie, a dla nich miejsca były przedmiotami, które należy oglądać i kontrolować. Habib eksploruje w tych przestrzeniach własną podmiotowość.

Na przykład pisze o swojej podróży do Etiopii z przyjaciółką, aby zobaczyć kościoły w Lalibeli, i opisuje, jak etiopscy biurokraci kontrolują wodę z tamy, aby biali turyści mogli zobaczyć Nil Błękitny w pełnej krasie. Zakręcają wodę, gdy turyści wychodzą. W przerwach pomiędzy rozmowami z Etiopczykami i przeżuwając pogawędkę, pokrótce opisuje piękno kościołów. Jednak niezatarte wrażenie pozostawia jej poranny spacer do wodospadu, gdzie obserwuje liczne ptaki przylatujące i wylatujące z kaskadowych wód i rozpoznaje, że się bawią. Dla niej czysta radość ptaków wchodzących i wychodzących z wody jest uosobieniem radości podróżowania.

Narracja Habib podkreśla różnice między Trzecim Światem (termin, którego woli używać) a podróżnikami z Pierwszego Świata – paszportami i biurokracją. Posiadacze paszportów amerykańskich często podróżują do wielu krajów bez obaw o wizy i obawę, że zostaną zatrzymani i przesłuchani przez władze imigracyjne. Pisze o swoim białym amerykańskim mężu i swoich doświadczeniach z dyskryminacją paszportową.

Kiedy para planuje babymoon w Paryżu, jej zielona karta jest rozpatrywana przez Departament Bezpieczeństwa Wewnętrznego i potrzebuje „Advance Parole” (tak, to jest faktyczne sformułowanie używane przez rząd), aby ułatwić uzyskanie francuskiej wizy. Jej mąż posiadający amerykański paszport nie ma takiej potrzeby. Pisze o wielu dokumentach, które musi zebrać, zmaganiach z zarządzaniem dwiema biurokracjami, francuską i amerykańską, i ostatecznie o rozczarowaniu związanym z podróżą, która się nie doszła do skutku.

Ten rozdział kończy się słodkim spotkaniem pary z parą wędrownych muzyków z Quebecu, którzy wędrują po Stanach Zjednoczonych, grając na ulicach i dając dziwne koncerty, aby opłacić podróż. W zamian za gościnność Habiba przygotowują dla niej i jej męża francuski posiłek i odtwarzają w ich małym mieszkaniu atmosferę paryskiej kawiarni.

Habib wymownie pisze także o życiu rodzinnym. Jako matka niemowlęcia jeździ z dzieckiem autobusami po Brooklynie, aby zaspokoić swoją chęć podróżowania i wyjaśnia radość płynącą z bycia nieskrępowaną płcią, wędrując po mieście różnymi liniami autobusowymi i spotykając ludzi, którzy witają ją i jej dziecko w drodze do pracy przez miasto.

Pisze o swoim ojcu – mężczyźnie, który nienawidzi podróży, a mimo to odwiedza ją na Brooklynie, kiedy rodzi dziecko. Mówi o jego żarłocznej lekturze jako o formie podróży i zauważa, że ​​jego kosmopolityzm różni się od światowego podróżnika. To człowiek zakorzeniony w swoim domu w Kerali i kuchni przyrządzanej z lokalnych kokosów i rodzimych mango, którego największą pasją podczas podróży po Nowym Jorku jest odwiedzanie lokalnych targów w poszukiwaniu świeżych produktów. Jednak dzięki codziennej głębokiej lekturze gazet posiada największą wiedzę na temat wydarzeń politycznych w krajach na całym świecie.

Książka Habib jest bogata, a jej narracja jest analityczna, oparta na faktach historycznych i pełna pasji. Jest to szczególnie aktualna książka w świecie, w którym po pandemii ludzie zaczęli dużo podróżować, gdzie podróżowanie do niektórych miejsc jest na liście marzeń i kiedy podróżowanie nie polega tylko na przyjemności poznania innej kultury lub miejsca, ale także Instagrama. Habib zmusza nas do zaangażowania się w politykę podróżniczą.

Shahnaz Habib będzie rozmawiać z Sonorą Jha w Third Place Books Ravenna o 19:00 4 stycznia 2024 r.