Nowe badania pokazują, że wydłużenie czasu siedzenia od dzieciństwa wiąże się z pogorszeniem sztywności tętnic, co jest substytutem przedwczesnego uszkodzenia naczyń. Jednak lekka aktywność fizyczna może zmniejszyć to ryzyko. Badanie przeprowadzono we współpracy pomiędzy Uniwersytetem Oksfordzkim, uniwersytetami w Bristolu i Exeter oraz Uniwersytetem Wschodniej Finlandii, a wyniki opublikowano w Acta Physiologica.

Wcześniejsze badanie na podstawie tych samych danych wykazało wydłużenie czasu siedzącego trybu życia między dzieciństwem a wczesną dorosłością z około 6 godzin do 9 godzin dziennie, co z kolei zwiększa ryzyko otyłości tłuszczowej, dyslipidemii, stanów zapalnych i powiększenia serca. Naukowcy zidentyfikowali także sztywność tętnic jako nowy czynnik przyczynowy otyłości u dzieci i młodzieży, insulinooporności, nadciśnienia, zespołu metabolicznego i przedwczesnego uszkodzenia serca.

Starzenie się pogarsza również sztywność tętnic. Badania dorosłych sugerują, że wysoka sztywność tętnic w porównaniu do naturalnego sztywności zwiększa ryzyko przedwczesnej śmierci o 47%. Jak dotąd nie było jasne, czy siedzący tryb życia zwiększa sztywność tętnic niezależnie od starzenia się i znanych kardiometabolicznych czynników ryzyka.

Lekka aktywność fizyczna (LPA) staje się obecnie skuteczną metodą odwracania szkodliwych skutków siedzącego trybu życia w dzieciństwie. Nie badano jednak, czy długotrwałe narażenie na LPA od dzieciństwa zmniejsza sztywność tętnic. Dzieje się tak dlatego, że tylko w kilku badaniach wielokrotnie mierzono sztywność tętnic na dużą skalę w zdrowych młodych populacjach.

Obecne badanie jest największym i najdłuższym na świecie badaniem zachowań ruchowych i sztywności tętnic mierzonym akcelerometrem, wykorzystującym dane z lat 90. XX wieku przeprowadzone na Uniwersytecie w Bristolu. Do badania włączono 1339 dzieci w wieku od 11 do 24 lat. W wieku 11, 15 i 24 lat nosiły akcelerometr na talii przez 4–7 dni, a w wieku 17 i 24 lat poddawano je pomiarom sztywności tętnic. W ich próbkach krwi na czczo wielokrotnie mierzono poziom glukozy, insuliny, cholesterolu lipoprotein o dużej gęstości, cholesterolu lipoprotein o małej gęstości, trójglicerydów i białka C-reaktywnego o wysokiej czułości. W analizach kontrolowano ciśnienie krwi, tętno, palenie tytoniu, status społeczno-ekonomiczny i wywiad rodzinny w zakresie chorób układu krążenia.

Sztywność tętnic określana jest na podstawie prędkości fali tętna tętnicy szyjno-udowej. Podczas 13-letniej obserwacji wydłużenie czasu siedzenia z 6 do 9 godzin dziennie przyspieszyło to tempo o 10 procent, wskazując na zwiększoną sztywność, a szacuje się, że u jednego na tysiąc nastolatków doszło do poważnego uszkodzenia naczyń. Z drugiej strony, angażowanie się w LPA przez co najmniej 3 godziny dziennie odwraca sztywność tętnic i uszkodzenie naczyń. Umiarkowana do intensywnej aktywność fizyczna (MVPA) nie zmniejszała sztywności tętnic, ale nieznacznie ją zwiększała w wyniku fizjologicznej adaptacji ściany naczyń spowodowanej wzrostem masy mięśniowej. Jednakże wzrost sztywności tętnic wywołany MVPA był co najmniej trzykrotnie mniejszy niż wzrost spowodowany siedzącym trybem życia.

Nasze ostatnie badania zdają się podkreślać, że siedzący tryb życia w dzieciństwie jest bardziej niebezpieczny dla zdrowia, niż wcześniej sądzono”.

Andrew Agbaje, wielokrotnie nagradzany lekarz i profesor nadzwyczajny (docent) epidemiologii klinicznej i zdrowia dzieci, Uniwersytet Wschodniej Finlandii

„Siedzący tryb życia jest główną przyczyną kilku czynników ryzyka chorób, takich jak otyłość tłuszczowa, wysoki poziom lipidów, stany zapalne i sztywność tętnic. Te pośrednie czynniki ryzyka i rzeczywiste choroby można zwalczać, angażując się w co najmniej 3–4 godziny LPA dziennie. Chociaż wytyczne Światowej Organizacji Zdrowia dotyczące aktywności fizycznej nie obejmują jeszcze LPA, niemniej jednak eksperci ds. zdrowia publicznego, decydenci w dziedzinie zdrowia, dziennikarze i blogerzy zajmujący się tematyką zdrowia, pediatrzy i rodzice powinni zachęcać dzieci do codziennego udziału w LPA.

Grupa badawcza prof. Agbaje (urFIT-dziecko) jest finansowany z grantów badawczych Fundacji Jenny i Antti Wihuri, Funduszu Centralnego Fińskiej Fundacji Kultury, Funduszu Regionalnego Fińskiej Fundacji Kultury North Savo, Fundacji Badawczej Orion, Fundacji Aarne Koskelo, Fundacji Antti i Tyyne Soininen, Fundacji Paulo, Fundacja Yrjö Jahnsson, Fundacja Paavo Nurmi, Fińska Fundacja Badań nad Układem Sercowo-Naczyniowym, Fundacja Idy Montin, Fundusz Eino Räsänen, Fundusz Mattiego i Vappu Maukonenów, Fundacja Badań Pediatrycznych oraz Fundacja Alfreda Kordelina.