Co roku na całym świecie prawie 19 milionów ludzi umiera z powodu zawałów serca, udarów, zakrzepów tętniczych i tym podobnych. Te objawy chorób układu krążenia (CVD) wynikają głównie z miażdżycy lub usztywnienia tętnic. Miażdżycę uznaje się za zaburzenie stylu życia, a zdrowa dieta może pomóc jej zapobiegać.

Włączenie do diety świeżych owoców i warzyw to jeden ze sposobów na zwiększenie ich wartości odżywczych i nieodżywczych. Niedawne badanie w czasopiśmie Składniki odżywcze zebrali dane z wielu badań i prób klinicznych w celu zbadania wpływu związków fenolowych zawartych w wiśniach i jagodach na zdrowie układu sercowo-naczyniowego.

Przegląd: Związki fenolowe z wiśni i jagód w leczeniu chorób przewlekłych i zmniejszaniu ryzyka sercowo-naczyniowego. Źródło zdjęcia: Oleksandra Naumenko / Shutterstock

Miażdżyca ma podłoże wieloczynnikowe. Do wielu czynników ryzyka zalicza się wysoki poziom cholesterolu, stres zapalny, stres oksydacyjny, palenie tytoniu, wiek, nadciśnienie, dyslipidemię, cukrzycę i czynniki genetyczne. Niezdrowe zachowania, takie jak palenie, siedzący tryb życia lub zła dieta, są powiązane z chorobami układu krążenia.

Ryzyko chorób sercowo-naczyniowych jest również wyższe u osób z otyłością, wysokim poziomem cukru i cholesterolu we krwi oraz wysokim ciśnieniem krwi. Wspólnym czynnikiem ryzyka w obu przypadkach są niezdrowe wybory dotyczące stylu życia.

Według statystyk z 2015 r. leczenie chorób sercowo-naczyniowych kosztuje na całym świecie ponad 900 miliardów dolarów, a obciążenie rośnie ze względu na obecnie zwiększoną zachorowalność na cukrzycę typu 2 i nadciśnienie. To z kolei podkreśla potrzebę modyfikacji stylu życia w celu zapobiegania CVD.

Fenole w wiśniach i jagodach

Wiśnie i wiele jagód są czerwone, zawierają wiele składników odżywczych, mają niską zawartość tłuszczu i dostarczają błonnika. Zawierają także mnóstwo związków, w tym wiele fenoli, które wpływają na procesy biologiczne organizmu człowieka. Te bioaktywne związki obejmują flawonoidy, stylbeny, takie jak resweratrol, oraz kwasy fenolowe, kwasy hydroksycynamonowy i hydroksybenzoesowy.

Jagody zawierają flawonoidy, takie jak antocyjany, które nadają owocom kolor czerwony. Związki te redukują stres oksydacyjny i przeciwdziałają działaniu przeciwzapalnemu. Powodują także rozszerzenie naczyń, obniżają poziom cukru we krwi, zapobiegają nowotworom i mają działanie przeciwdrobnoustrojowe.

Wiśnie i jagody mogą zawierać 200-300 mg polifenoli na 100 g świeżej masy owoców. Są zatem na równi z czekoladą, suszonym groszkiem, innymi roślinami strączkowymi i zbożami. Zdrowa dieta bogata w owoce i warzywa dostarcza około grama polifenoli dziennie.

Kwas galusowy, kwas hydroksybenzoesowy, jest bogaty w wiśnie, jeżyny, jagody i maliny. Flawonoidy znajdujące się w jagodach i wiśniach, słodkich lub cierpkich, a także w wielu innych jagodach, obejmują metabolity katechiny, epikatechiny i kwercetyny. Poziom garbników jest również wysoki w wielu jagodach.

Poprzednie badania sugerowały, że regularne spożywanie tych owoców może zapobiegać lub przeciwdziałać stanom zapalnym i stresowi oksydacyjnemu. Wyniki obejmują niższe ciśnienie krwi, poprawę poziomu cholesterolu i lepszą funkcję śródbłonka.

W bieżącym badaniu starano się ustalić wartość jagód i wiśni w zapobieganiu CVD. Wyzwaniem było wykorzystanie wszystkich dostępnych dowodów i, jeśli to możliwe, ustalenie najlepszych dawek.

Co wykazało badanie?

Naukowcy odkryli, że spożycie jagód i wiśni u otyłych szczurów powodowało rozluźnienie naczyń krwionośnych, obniżając ciśnienie krwi. Towarzyszyła temu ochrona śródbłonka poprzez zmniejszoną zawartość endoteliny w surowicy, nawet jeśli powodowało to wytwarzanie większej ilości tlenku azotu, silnego środka rozszerzającego naczynia krwionośne. Zmniejsza także uszkodzenia oksydacyjne śródbłonka, zapobiegając stanom zapalnym, które mogą powodować miażdżycę.

Efekty te mogą wynikać z substancji bioaktywnych zawartych w tych owocach, takich jak kwercetyna, kwas ferulowy, kawowy i galusowy.

Poprawa funkcji mikrokrążenia może wynikać ze zwiększonego spożycia jagód i wiśni, ponieważ są to naturalne inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę (ACEI). W związku z tym ich regularne spożywanie może pomóc w uniknięciu lub ograniczeniu stosowania syntetycznych ACEI wraz z ich niekorzystnymi skutkami.

Regularne spożywanie jagód i wiśni również obniża markery stanu zapalnego. Ponadto spadło ryzyko otyłości, a co za tym idzie – pośrednio chorób układu krążenia. Markery lipidowe również uległy poprawie po spożyciu wiśni i jagód. Może to wynikać z tego, że antocyjany hamują syntezę cholesterolu i białka przenoszącego estry cholesterolu, które przesuwają cholesterol do blaszek miażdżycowych.

Naukowcy odkryli również, że liofilizowane proszki owocowe są „wygodne i skoncentrowane źródło składników odżywczych i fitochemikaliów” bez utraty smaku, koloru i wartości odżywczych. Odkrycie to zachęca do spożywania tych silnych owoców przez cały rok, poprawiając ich okres przydatności do spożycia, jednocześnie pozostawiając nienaruszoną ich przydatność biologiczną.

Osoby regularnie jedzące wiśnie i jagody mają również większą zdolność przeciwutleniającą, odporną na uszkodzenia spowodowane ciągłą produkcją cząsteczek utleniających podczas normalnego metabolizmu i stanów zapalnych. W połączeniu z obniżeniem ciśnienia krwi efektem jest wyraźne zmniejszenie ryzyka kardiometabolicznego. Skutki te są szczególnie widoczne u osób już o złym zdrowiu.

Optymalna dawka pozostaje niepewna, chociaż wcześniejsi badacze sugerowali u myszy aż do 25 000 mg. Dawkowanie to jest specyficzne dla badań na zwierzętach i nie można go bezpośrednio przełożyć na ludzi.

Aż dwie filiżanki tych owoców są bezpieczne do codziennego spożycia. Co ciekawe, dawka ta odpowiada 50 g borówek, co jest zgodne z zaleceniem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dotyczącym spożycia 400 g owoców i warzyw dziennie.

Wnioski

Pomimo znacznych różnic w rodzaju i dostępności różnych rodzajów spożywanych owoców, wpływ na ryzyko chorób sercowo-naczyniowych był wyraźnie korzystny. Przy ustalaniu składu związków bioaktywnych znaczenie miał także rodzaj preparatu, np. sok owocowy czy preparat liofilizowany.

Badacze potwierdzają, że owoce te rzeczywiście są cenne w zapobieganiu chorobom sercowo-naczyniowym. Przyszłe badania są niezbędne, aby zrozumieć, jak i dlaczego tak się dzieje. Co najważniejsze, naukowcy zajmujący się zdrowiem publicznym powinni przełożyć wyniki na wytyczne dotyczące diety i zdrowia publicznego, aby zwiększyć spożycie owoców w ramach zdrowej diety mającej na celu zapobieganie CVD.