W miarę jak wojna na Ukrainie wkracza w drugi rok i końca nie widać, dotychczasowe szlaki handlowo-logistyczne łączące Chiny z Europą przez Rosję (Korytarz Północny) są stopniowo zastępowane nowymi alternatywami. Korytarz Transkaspijski Wschód-Zachód, znany również jako Korytarz Środkowy, jest strategicznie ważną trasą transportową, która rozciąga się przez rozległy region euroazjatycki, łącząc Chiny z Europą przez Kazachstan, Azerbejdżan, Gruzję i Turcję.

Środkowy Korytarz obejmuje zarówno trasy kolejowe, jak i drogowe, a kluczowe porty morskie na Morzu Kaspijskim służą jako kluczowe węzły. Międzynarodowy Port Handlu Morskiego Baku w Azerbejdżanie, porty Aktau/Kuryk w Kazachstanie oraz, choć na razie o mniejszym znaczeniu, port Turkmenbaszy w Turkmenistanie odgrywają istotną rolę w usprawnianiu przepływu towarów tym korytarzem. Porty te zapewniają kluczowy dostęp do Morza Kaspijskiego, służąc jako ważny szlak transportowy łączący Azję Środkową i Europę.

Porty te zapewniają multimodalne możliwości transportowe, które pozwalają na bezproblemowy przepływ towarów różnymi środkami transportu, takimi jak kolej, droga i morze. To z kolei tworzy opłacalną i wydajną trasę handlową, szczególnie dla krajów śródlądowych w regionie, które w handlu międzynarodowym są w dużym stopniu uzależnione od sieci transportowych.

Kolejną zaletą Korytarza Środkowego w porównaniu z Korytarzem Północnym jest to, że jest o 2000 km krótszy. Korytarz Środkowy korzysta również z korzystnych warunków klimatycznych i skraca czas podróży o 15 dni w porównaniu z drogami morskimi. Fakt ten ma kluczowe znaczenie ze względu na fakt, że około 96% chińskiego handlu kontenerowego z Europą odbywało się drogą morską.

Integralną częścią Korytarza Środkowego jest Południowy Korytarz Gazowy – znaczący projekt energetyczny. Łączy pola gazowe w Azerbejdżanie rurociągiem, który łączy rozległe złoża gazu ziemnego Azerbejdżanu na Morzu Kaspijskim z UE przez Gruzję, Turcję i ostatecznie dociera do Włoch przez Morze Śródziemne. Rosnące znaczenie Azerbejdżanu jako jednego z głównych dostawców gazu do UE zostało podkreślone w lipcu ubiegłego roku, kiedy przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen podczas wizyty w Baku podpisała memorandum of Understanding (MoU) w sprawie partnerstwa strategicznego w dziedzinie energii z prezydentem Azerbejdżanu Ilhamem Alijewem.

Innym przykładem szybkiego przesunięcia szlaków handlowych z Północnego do Środkowego Korytarza jest Deklaracja Baku i mapy drogowe jednoczesnej likwidacji wąskich gardeł i rozwoju na lata 2022-2027, podpisane przez ministrów spraw zagranicznych i transportu Kazachstanu, Azerbejdżanu, Gruzji i Türkiye w listopadzie 2022 r., która zawiera środki na rzecz rozwoju TITR (transkaspijskiego międzynarodowego szlaku handlowego) jako integralnej części środkowego korytarza.

Ponieważ nic na tym świecie nie jest poza polityką, a dokładniej geopolityką, wszystko to nie wróży dobrze Rosji i jej towarzyszowi, objętemu sankcjami, Iranowi. Korytarz Środkowy, ze swoim geopolitycznym i geoekonomicznym znaczeniem, zyskuje na znaczeniu ze względu na swoją strategiczną przewagę polegającą na omijaniu Rosji. Zarówno kraje zachodnie, jak i Chiny postrzegają to jako korzystny aspekt, choć z różnych powodów, biorąc pod uwagę obecne okoliczności. Pomimo bliskich relacji między Chinami a Rosją, Pekin nie będzie się wahał szukać alternatywnych połączeń lądowym Jedwabnym Szlakiem do Europy, aby ominąć coraz bardziej toksyczną Rosję. W końcu stawką jest eksport do UE o wartości 626 miliardów euro. Jeśli w przeszłości Rosja przejmowała inicjatywę w kwestiach bezpieczeństwa, podczas gdy Chiny skupiały się na kwestiach gospodarczych w Azji Środkowej, stosując milczący podział pracy, to trwająca wojna rosyjsko-ukraińska gwałtownie zmienia to równanie.

Główną zaletą środkowego korytarza jest to, że nie przebiega on ani przez Rosję, ani przez Iran. Już sam ten fakt sprawia, że ​​jest to jedyna dostępna alternatywa zarówno dla Zachodu, jak i dla Chin. Co więcej, wraz ze wzrostem liczby sankcji i zerwaniem bezpośrednich powiązań gospodarczych między Rosją a Zachodem, Korytarz Środkowy staje się coraz bardziej atrakcyjny dla samej Rosji w kierowaniu handlu na zewnątrz.

Kolejnym istotnym czynnikiem wpływającym na skład geopolityczny regionu jest wyłaniająca się rola stosunkowo nowej unii – Organizacji Państw Tureckich (OTS). Z wyjątkiem Gruzji wszystkie państwa łączące Chiny z Europą przez Środkowy Korytarz to państwa tureckie, a Türkiye jest członkiem wagi ciężkiej. OTS przyjął wspólną politykę w tej kwestii i był bardzo zajęty wdrażaniem praktycznych kroków w celu zwiększenia swojej ogólnej skuteczności w bardzo bliskich terminach.

Podsumowując, choć nierealistyczne byłoby sugerowanie, że Środkowy Korytarz całkowicie zastąpi jego północną alternatywę, szybko zmieniająca się struktura geopolityczna, gospodarcza i bezpieczeństwa, jaka powstała po II wojnie światowej na świecie w ogóle, a w regionie euroazjatyckim w szczególności, umożliwia prognozować coraz większą rolę Korytarza Środkowego w światowym handlu.