Długo ukrywane w cieniu historii, pierwsze na świecie koczownicze imperium — Xiongnu — w końcu wychodzi na jaw dzięki żmudnym wykopaliskom archeologicznym i nowym starożytnym dowodom DNA. Powstające na mongolskim stepie 1500 lat przed Mongołami imperium Xiongnu stało się jedną z najpotężniejszych sił politycznych Azji epoki żelaza — ostatecznie rozciągając swój zasięg i wpływy od Egiptu po Rzym i cesarskie Chiny.

Ekonomicznie ugruntowani w hodowli zwierząt i mleczarstwie, Xiongnu słynęli z koczownictwa, budując swoje imperium na grzbietach koni. Ich biegłość w walce konnej uczyniła z nich szybkich i groźnych wrogów, a ich legendarne konflikty z imperialnymi Chinami ostatecznie doprowadziły do ​​budowy Wielkiego Muru.

Jednak w przeciwieństwie do swoich sąsiadów, Xiongnu nigdy nie rozwinęli systemu pisma, w związku z czym historyczne zapisy o Xiongnu zostały prawie w całości spisane i przekazane przez ich rywali i wrogów. Takie relacje, w dużej mierze spisane przez kronikarzy dynastii Han, dostarczają niewiele przydatnych informacji na temat pochodzenia Xiongnu, ich politycznego wzrostu czy organizacji społecznej.

Chociaż ostatnie badania archeogenetyczne prześledziły teraz początki Xiongnu jako podmiotu politycznego do nagłej migracji i mieszania się odmiennych grup koczowniczych w północnej Mongolii ok. 200 pne takie odkrycia przyniosły więcej pytań niż odpowiedzi.

Aby lepiej zrozumieć wewnętrzne funkcjonowanie pozornie enigmatycznego imperium Xiongnu, międzynarodowy zespół naukowców z Max Planck Institutes for Evolutionary Anthropology (MPI-EVA) i Geoanthropology (MPI-GEO), Seoul National University, University of Michigan i Harvard Uniwersytet przeprowadził dogłębne badania genetyczne dwóch cesarskich elitarnych cmentarzy Xiongnu wzdłuż zachodniej granicy imperium: arystokratycznego cmentarza elitarnego w Takhiltyn Khotgor i lokalnego cmentarza elitarnego w Shombuuzyn Belchir. Badanie zostało opublikowane w czasopiśmie Postępy nauki.

„Wiedzieliśmy, że Xiongnu odznaczają się wysokim stopniem różnorodności genetycznej, ale z powodu braku danych genomicznych na skalę społeczności pozostawało niejasne, czy ta różnorodność wyłoniła się z heterogenicznej mozaiki lokalnie jednorodnych społeczności, czy też społeczności lokalne same były genetycznie zróżnicowane” wyjaśnia Juhyeon Lee, pierwszy autor badania i doktorant. student na Uniwersytecie Narodowym w Seulu. „Chcieliśmy wiedzieć, jak taka różnorodność genetyczna jest zorganizowana w różnych skalach społecznych i politycznych, a także w odniesieniu do władzy, bogactwa i płci”.

Powstanie wieloetnicznego imperium

Naukowcy odkryli, że osoby na tych dwóch cmentarzach wykazywały niezwykle dużą różnorodność genetyczną, w stopniu porównywalnym z tym, który można znaleźć w całym Imperium Xiongnu. W rzeczywistości duża różnorodność i heterogeniczność genetyczna była obecna na wszystkich poziomach – w całym imperium, w obrębie poszczególnych społeczności, a nawet w obrębie poszczególnych rodzin – potwierdzając charakterystykę imperium Xiongnu jako imperium wieloetnicznego. Jednak znaczna część tej różnorodności była podzielona na warstwy według statusu.

Osoby o najniższym statusie (pochowane jako pochówki satelitarne elit, prawdopodobnie odzwierciedlające status sługi) wykazywały najwyższą różnorodność genetyczną i heterogeniczność, co sugeruje, że osoby te pochodziły z odległych części Imperium Xiongnu lub dalej. W przeciwieństwie do tego, lokalne i arystokratyczne elity pochowane w trumnach z desek w kwadratowych grobowcach i kamiennych grobach pierścieniowych wykazywały mniejszą ogólną różnorodność genetyczną i miały wyższy odsetek przodków wschodniej Eurazji, co sugeruje, że status elity i władza koncentrowały się wśród określonych podzbiorów genetycznych szerszego Xiongnu populacja. Niemniej jednak wydaje się, że nawet elitarne rodziny wykorzystywały małżeństwa do scementowania więzi z nowo przyłączonymi grupami, zwłaszcza w Shombuuzyn Belchir.

„Teraz mamy lepsze pojęcie o tym, jak Xiongnu rozszerzyli swoje imperium, włączając różne grupy i wykorzystując małżeństwa i pokrewieństwa do budowania imperium” – mówi główny autor, dr Choongwon Jeong, profesor nadzwyczajny nauk biologicznych na Uniwersytecie Narodowym w Seulu.

Potężne kobiety w społeczeństwie Xiongnu

Drugim ważnym odkryciem było to, że pochówki Xiongnu o wysokim statusie i elitarne nagrobki były nieproporcjonalnie kojarzone z kobietami, co potwierdza tekstowe i archeologiczne dowody na to, że kobiety Xiongnu odgrywały szczególnie znaczącą rolę polityczną w ekspansji i integracji nowych terytoriów wzdłuż granicy imperium.

Na arystokratycznym elitarnym cmentarzu w Takhiltyn Khotgor badacze odkryli, że elitarne monumentalne grobowce zostały zbudowane dla kobiet, a każda wybitna kobieta otoczona przez wielu pospolitych mężczyzn została pochowana w prostych grobach. Kobiety pochowano w kunsztownych trumnach ze złotymi emblematami słońca i księżyca władzy cesarskiej Xiongnu, a jeden grobowiec zawierał nawet zaprzęg sześciu koni i częściowy rydwan.

Na pobliskim elitarnym cmentarzu Shombuuzyn Belchir kobiety zajmowały również najbogatsze i najbardziej wyszukane groby, a wyposażenie grobowe składało się z drewnianych trumien, złotych emblematów i pozłacanych przedmiotów, szklanych i fajansowych paciorków, chińskich luster, kociołka z brązu, jedwabnych ubrań, drewnianych wozy i kilkanaście zwierząt gospodarskich, a także trzy przedmioty tradycyjnie kojarzone z męskimi wojownikami konnymi: chiński puchar z laki, pozłacana żelazna klamra do paska i rząd koński. Takie przedmioty i ich symbolika wyrażają wielką siłę polityczną kobiet.

„Kobiety dzierżyły wielką władzę jako agentki państwa cesarskiego Xiongnu wzdłuż pogranicza, często zajmując ekskluzywne stopnie szlacheckie, zachowując tradycje Xiongnu i angażując się zarówno w politykę władzy stepowej, jak i tak zwane sieci wymiany Jedwabnego Szlaku” – mówi dr Bryan Miller , archeolog zajmujący się projektem i adiunkt na wydziale sztuki i archeologii Azji Środkowej na Uniwersytecie Michigan.

Dzieci w społeczeństwie Xiongnu

Analiza genetyczna dostarczyła również rzadkich informacji na temat ról społecznych dzieci w społeczeństwie Xiongnu. „Dzieci otrzymywały zróżnicowane leczenie pogrzebowe w zależności od wieku i płci, dając wskazówki co do wieku, w którym płeć i status przypisywano społeczeństwu Xiongnu” – mówi starszy autor, dr Christina Warinner, profesor antropologii na Uniwersytecie Harvarda i lider grupy w Max Planck Instytut Antropologii Ewolucyjnej.

Naukowcy odkryli na przykład, że chociaż dorastających chłopców Xiongnu w wieku od 11 do 12 lat chowano z łukiem i strzałami, w sposób przypominający dorosłych mężczyzn, młodsi chłopcy nie. Sugeruje to, że płciowe role społeczne łowcy i wojownika były przypisywane chłopcom dopiero w późnym dzieciństwie lub wczesnej młodości.

Dzisiejsze dziedzictwo Xiongnu

Chociaż imperium Xiongnu ostatecznie rozpadło się pod koniec I wieku n.e., wyniki badań wskazują na trwałe społeczne i kulturowe dziedzictwo Xiongnu.

„Nasze wyniki potwierdzają długotrwałą koczowniczą tradycję elitarnych księżniczek odgrywających kluczową rolę w życiu politycznym i gospodarczym imperiów, zwłaszcza w regionach peryferyjnych – tradycję, która rozpoczęła się od Xiongnu i była kontynuowana ponad tysiąc lat później pod rządami imperium mongolskiego” ”- mówi dr Jamsranjav Bayarsaikhan, archeolog projektu i koordynator projektu Mongolian Archeology Project: Surveying the Steppes (MAPSS) w Instytucie Geoantropologii im. Maxa Plancka. „Chociaż historia czasami odrzucała koczownicze imperia jako kruche i krótkie, ich silne tradycje nigdy nie zostały złamane”.