Wraz z pojawieniem się i rozprzestrzenianiem się oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe (AMR) i tak już ograniczony arsenał skutecznych antybiotyków stał się jeszcze mniejszy, co zagraża zarządzaniu chorobami zakaźnymi na całym świecie i naraża na ryzyko życie milionów ludzi. Największe zagrożenie jest dla osób bardzo młodych, bardzo starych i ciężko chorych.

Opłata jest już znaczna. Spośród szacunkowych 7,7 miliona zgonów spowodowanych każdego roku infekcjami bakteryjnymi, 4,95 miliona jest związanych z lekoopornymi patogenami bakteryjnymi, a 1,27 miliona można bezpośrednio przypisać oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe. A liczby te wzrosną tylko wtedy, gdy oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe będzie się nadal rozprzestrzeniać, antybiotyki, na których opiera się większość współczesnej medycyny, będą coraz mniej skuteczne, a najbiedniejsze kraje świata nie będą miały dostępu do nowych antybiotyków.

Jednak jak wynika z nowej serii artykułów na temat oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe i zrównoważonego dostępu do skutecznych antybiotyków opublikowanej w zeszłym tygodniu w czasopiśmie Nazwa naukowego czasopisma medycznego przez międzynarodową kolekcję ponad 40 naukowców i ekspertów.

Zwiększenie skali strategii zapobiegania infekcjom i ich kontroli, programów szczepień dla dzieci oraz dostępu do bezpiecznej wody i higieny mogłoby zapobiec setkom tysięcy zgonów z powodu opornych infekcji. Ograniczenie niewłaściwego stosowania antybiotyków u ludzi i zwierząt, wzmocnienie nadzoru nad opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe i opracowanie lepszej diagnostyki mogłoby pomóc w zachowaniu obecnych antybiotyków. Ponowne przemyślenie rozwoju antybiotyków mogłoby sprawić, że nowe antybiotyki będą bardziej zrównoważone, niedrogie i dostępne.

Wszystkie te cele są możliwe do osiągnięcia przy woli i zaangażowaniu politycznym – przekonują autorzy. Zbliżające się spotkanie wysokiego szczebla Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) w sprawie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe zapewni krajom „okno możliwości”, aby mogły zacząć odwracać sytuację.

„Zbyt długo problem oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe był postrzegany jako niepilny lub zbyt trudny do rozwiązania” – napisali eksperci w podsumowanie wykonawcze z serii. „Ale to nieprawda. Potrzebujemy natychmiastowych działań, a narzędzia do tego są powszechnie dostępne”.

Wzmocnienie istniejących interwencji mogłoby ograniczyć liczbę zgonów związanych z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe

Chociaż oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe stanowi zagrożenie dla wszystkich, pierwszy papier w serii sugeruje, że największym zagrożeniem są osoby u progu i końca życia oraz osoby cierpiące na choroby przewlekłe. Na przykład jedną trzecią zgonów noworodków na całym świecie można przypisać infekcjom, a połowa z nich wynika z sepsy, którą coraz trudniej leczyć w warunkach ograniczonych zasobów ze względu na lekooporność. Autorzy zauważają, że badanie przeprowadzone w 11 krajach wykazało, że 18% dzieci, u których posiew krwi był dodatni pod względem patogenu, zmarło pomimo empirycznej antybiotykoterapii.

Z drugiej strony osoby w wieku powyżej 65 lat, zwłaszcza te z chorobami współistniejącymi i częstymi interakcjami z opieką zdrowotną, są narażone na rosnące ryzyko coraz bardziej opornych infekcji związanych z opieką zdrowotną. AMR podważa także bezpieczeństwo leczenia osób chorych na raka, przewlekłe choroby płuc, choroby układu krążenia i cukrzycę.

„Dostęp do skutecznych antybiotyków jest niezbędny dla pacjentów na całym świecie” – stwierdziła w czasopiśmie współautorka serii, dr Iruka Okeke z Uniwersytetu Ibadan w Nigerii komunikat prasowy. „Niedostarczenie tych antybiotyków naraża nas na ryzyko nieosiągnięcia celów ONZ w zakresie zrównoważonego rozwoju w zakresie przeżycia dzieci i zdrowego starzenia się”.

Jednak zdaniem ekspertów poprawa dostępu do skutecznych antybiotyków to tylko część rozwiązania drugi artykuł w serii. W analizie modelowej zespół kierowany przez dr Josepha Lewnarda z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley szacuje, że istniejące metody zapobiegania infekcjom mogłyby zapobiec aż 750 000 zgonów związanych z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe rocznie w krajach o niskich i średnich dochodach (LMIC), które ponoszą największe obciążenia. Stanowi to około 18% zgonów związanych z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe, do których dochodzi rocznie w krajach LMIC.

„Skoncentrowanie się na interwencjach o udowodnionej skuteczności w zapobieganiu infekcjom musi znajdować się w centrum globalnych działań mających na celu zwalczanie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe” – stwierdził Lewnard w komunikacie. „Zapobieganie infekcjom ogranicza stosowanie antybiotyków i zmniejsza presję selekcyjną w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, dzięki czemu leki będą działać wtedy, gdy będą najbardziej potrzebne”.

W badaniu modelowano trzy konkretne strategie, które zdaniem autorów mają największy potencjał w zakresie zmniejszania obciążenia opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe w krajach LMIC. Pierwszym z nich jest dostosowanie standardów zapobiegania zakażeniom i ich kontroli w placówkach opieki zdrowotnej w krajach LMIC do obecnych standardów w krajach o wysokich dochodach, które według ich szacunków mogą zapobiec nawet 337 000 zgonów związanych z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe. Następnym krokiem jest zapewnienie powszechnego dostępu do usług WASH (woda, kanalizacja i higiena), co mogłoby zapobiec 247 800 zgonom związanym z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe.

Z analizy wynika, że ​​osiągnięcie powszechnego zasięgu priorytetowych szczepionek pediatrycznych, takich jak szczepionki przeciwko pneumokokom i rotawirusom, mogłoby uratować życie dodatkowych 181 500 osób rocznie, zarówno poprzez zapobieganie występowaniu opornych infekcji, jak i zmniejszenie zużycia antybiotyków.

Lewnard i współpracownicy twierdzą, że wyniki te mogą pomóc w ukierunkowaniu inwestycji obu krajów w interwencje w zakresie zdrowia publicznego ukierunkowane na oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe.

Zwiększanie dostępu do nowych antybiotyków

Zapobieganie występowaniu infekcji bakteryjnych będzie odgrywać kluczową rolę w globalnej walce z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe, a trzeci artykuł w tej serii dowodzi, że trwały postęp w zwalczaniu oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe będzie wymagał większych wysiłków w celu usprawnienia opracowywania nowych, innowacyjnych antybiotyków, które nie były w stanie dotrzymać kroku oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, zwłaszcza w związku ze wzrostem liczby szczepów bakterii wielolekowych i ogólnolekoopornych. Będzie to również wymagało strategii zapewnienia dostępności nowych antybiotyków wszystkim, którzy ich potrzebują.

Problemy z rurociągiem antybiotykowym zostały dobrze udokumentowane. Chociaż opracowywanie antybiotyków stanowi wyzwanie, autorzy artykułu twierdzą, że główny problem polega na tym, że tradycyjny, oparty na dochodach model opracowywania leków nie sprawdza się już w przypadku antybiotyków. Ze względu na niski zwrot z inwestycji wiele dużych firm farmaceutycznych rezygnuje z badań i rozwoju antybiotyków, podczas gdy mniejsze firmy mają trudności z utrzymaniem się na rynku.

Zbyt długo problem oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe był postrzegany jako niepilny lub zbyt trudny do rozwiązania… Jednak żadna z tych sytuacji nie jest prawdą.

W rezultacie niewielu z opracowywanych kandydatów to leki naprawdę innowacyjne. W rzeczywistości większość z nich to odgałęzienia uznanych klas antybiotyków. Autorzy twierdzą, że aby rozwiązać ten problem, potrzebne będą zachęty typu „push and pull”, aby wesprzeć firmy na wczesnych etapach opracowywania antybiotyków i zapewnić, że nowe antybiotyki będą generować wystarczające dochody dla przedsiębiorstw, aby zachęcić je do dalszych inwestycji.

Ale samo to nie rozwiąże innego krytycznego problemu: nawet jeśli nowe antybiotyki zostaną zatwierdzone, nie są one dostępne w większości krajów LMIC, które desperacko ich potrzebują, ponieważ nie są zarejestrowane w tych krajach. A nawet jeśli są dostępne, prawdopodobnie będą niedostępne dla większości populacji.

Jednym z proponowanych przez nich rozwiązań są partnerstwa publiczno-prywatne na rzecz rozwoju antybiotyków i dostępu do nich, podobne do wysiłków zmierzających do opracowania i zakupu leków na HIV, malarię i gruźlicę. Tego typu modele mogłyby poprawić dostęp do antybiotyków w krajach LMIC, obniżyć koszty opracowywania antybiotyków i wesprzeć przyszłe inwestycje w antybiotyki i nowatorskie alternatywy.

„Ograniczenie wpływu oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe za pomocą środków farmaceutycznych nie polega po prostu na opracowaniu nowych antybiotyków” – powiedział współautor artykułu i dyrektor One Health Trust, dr Ramanan Laxminarayan, MPH. „Jeśli nie zostanie zagwarantowany dostęp i przystępna cena, ogromna liczba zgonów spowodowanych opornymi infekcjami bakteryjnymi nie będzie się zmniejszać”.

Laxminarayan i współpracownicy wzywają także do większych inwestycji i innowacji w diagnostyce, aby zapewnić właściwe stosowanie istniejących i nowych antybiotyków, większego wykorzystania zatwierdzonych szczepionek bakteryjnych oraz finansowania nowych szczepionek, które mogłyby zwalczać zarówno patogeny bakteryjne, jak i choroby wirusowe będące przyczyną stosowania antybiotyków.

Cele globalne

w czwarty artykuł w tej serii Laxminarayan i jego współautorzy proponują trzy „ambitne, ale możliwe do osiągnięcia” globalne cele na rok 2030, które ich zdaniem powinny zostać uwzględnione w deklaracji politycznej wynikającej ze spotkania wysokiego szczebla ONZ w sprawie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, które odbędzie się we wrześniu 2024 r. Chociaż spotkanie ONZ w 2016 r. podniosło świadomość światowych przywódców na temat oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe i doprowadziło do stworzenia krajowych planów działania w zakresie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, krytycy często uznawali brak wykonalnych celów za straconą szansę.

„Brak międzynarodowej odpowiedzialności za oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe częściowo wiąże się z brakiem uzgodnionych celów” – napisali. „Bez celów oraz późniejszego monitorowania i oceny śledzenie postępów jest trudne”.

Cele, nazwane „10-20-30 do 2030 r.”, zakładają zmniejszenie o 10% śmiertelności w wyniku zgonów związanych z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe, globalne zmniejszenie o 20% niewłaściwego stosowania antybiotyków przez ludzi i zmniejszenie o 30% niewłaściwego stosowania antybiotyków przez zwierzęta. Ponadto autorzy zalecają utworzenie niezależnego organu naukowego – Niezależnego Panelu ds. Dostępu i Oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe – w celu zapewnienia rozliczalności i konsensusu naukowego oraz wzywają do zwiększenia finansowania programów zapobiegania infekcjom w zakresie zdrowia ludzkiego i produkcji żywności w LMIC.

Jeśli nie zostanie zagwarantowany dostęp i przystępna cena, ogromna liczba zgonów spowodowanych opornymi infekcjami bakteryjnymi nie będzie się zmniejszać.