Sztuczna inteligencja — świat musi zwolnić? Oto przykłady szans i zagrożeń
- Manipulacje, dezinformacja, podsycanie napięć politycznych i uprzedzeń – to zdaniem dr Porwoł głównie zagrożenia związane z wprowadzeniem SI
- Proponuje kilka rozwiązań, np. liczne programy edukacyjne, inwestowanie w przekwalifikowanie pracowników czy wielostronny dialog z udziałem m.in. świata nauki i biznesu
- Automatyzacja rutynowych dotąd zadań nie zawsze musi wiązać się utratą pracy. Wręcz przeciwnie – pozwoli nam szybciej uporać się z czasochłonnymi procesami
- Dr Porwoł przekonuje, że prawdopodobnie wraz z coraz większą obecnością sztucznej inteligencji w naszym życiu część zawodów zniknie, ale pojawi się więcej nowych profesji
- Więcej ważnych informacji znajdziesz na stronie głównej Onetu
Oświadczenie trafiło do sieci 30 maja, podpisali się pod nim m.in. szefowie Google DeepMind i OpenAI. Michael Osborne, współzałożyciel MindFoundry, twierdzi, że ze względu na brak zrozumienia AI, w perspektywie może ona stać się konkurencyjnym gatunkiem. Apel jest odpowiedzią na sukces Chat GPT, niezwykle popularnego chatbota działającego od listopada 2022 r.
Jak podkreśla nasza rozmówczyni, FLI (Future Learning Initiative, tłum. Inicjatywa na rzecz uczenia się w przyszłości) wzywa wszystkie laboratoria zajmujące się sztuczną inteligencją do tymczasowego (na co najmniej sześć miesięcy) zaprzestania działań związanych z wprowadzaniem kolejnych iteracji zaawansowanych modeli językowych większych niż GPT-4.
Apel członków FLI wywołał intensywną debatę wśród naukowców, ustawodawców i opinii publicznej na temat zagrożeń związanych ze sztuczną inteligencją – słyszymy. Do końca maja pod petycją podpisały się niemal 32 tys. sygnatariuszy z całego świata.
Kariera naukowa dr Porwoł bazowała dotąd głównie na analizie przekładu oraz konstatacjach językoznawczych. — Od kilku lat moje zainteresowania badawcze ewaluowały początkowo w kierunku humanistyki cyfrowej, a następnie tzw. data science, czyli nauki o danych. Globalne wydarzenia ostatnich lat i piramidalny postęp w zakresie nowych technologii informatycznych, sztucznej inteligencji (SI) oraz przekładu maszynowego (z zastosowaniem głębokich sieci neuronowych) nadały mi impuls ku pogłębieniu wiedzy – słyszymy.
Dalsza część tekstu znajduje się pod wideo
Zagrożenia związane ze sztuczną inteligencją
Dr Porwoł podkreśla, że „programy oparte na uczeniu maszynowym, mogą być podatne na ataki, manipulacje i wykorzystanie przez osoby trzecie”. — Zagrożenia te obejmują infiltrowanie i kradzież danych, wprowadzanie błędów w decyzje podejmowane przez systemy SI, a nawet ich złośliwe wykorzystanie w celach szkodliwych dla ludzi — wymienia prof. ANS w Raciborzu.
Jak zauważa, „SI opiera się na ogromnych ilościach danych, a ich przetwarzanie może stanowić zagrożenie dla prywatności jednostek”. — Nieodpowiednie zarządzanie danymi i nieprzestrzeganie zasad prywatności mogą prowadzić do naruszeń prywatności i nadużyć — słyszymy.
Ekspertka jest zdania, że rozwój technologii opartych na SI może też „prowadzić do utraty miejsc pracy w branżach, gdzie rutynowe zadania mogą być zautomatyzowane”. — Może to pogłębiać nierówności społeczne, jeśli nie zapewni się odpowiednich środków przekwalifikowania pracowników i tworzenia nowych miejsc pracy.
W związku z tym badaczka proponuje inwestowanie w przekwalifikowanie pracowników i tworzenie nowych miejsc pracy. — Programy szkoleniowe, wsparcie dla przedsiębiorczości i inwestycje w sektory rozwijające się na podstawie SI mogą pomóc w złagodzeniu skutków automatyzacji.
Dr Porwoł posiłkuje się też wynikami ostatnich badań, których wyniki są obiecujące – wprawdzie 73 mln zawodów prawdopodobnie zniknie z rynku pracy, ale na ich miejsce zostanie powołanych 133 mln nowych profesji. — Należałoby zatem sformułować następujące pytanie: „Czy SI wymaga kompetencji przyszłości?”. Moim zdaniem powinniśmy inwestować w edukację wielopoziomową opartą na: kształtowaniu kreatywności i samodzielności, procesie dochodzenia do efektu, a nie „efekcie uczenia się” sensu stricto, (trans)-dyscyplinarności oraz ambitnych projektach dla młodych ludzi, którzy będą musieli odnaleźć się we wszechpotężnym świecie algorytmów.
Uzależnienie od technologii to kolejne „kardynalne zagrożenie”, na które, zdaniem analityczki, należy zwrócić szczególną uwagę. — Pokładanie zbyt dużego zaufania do systemów SI i brak umiejętności podejmowania decyzji bez ich wsparcia mogą prowadzić do skłonności samobójczych, depresji i utraty kontroli nad własnym bezpieczeństwem.
Rozwiązaniem jest np. „inwestowanie w bezpieczeństwo systemów SI poprzez zastosowanie odpowiednich protokołów zabezpieczeń, weryfikację tożsamości, szyfrowanie danych i regularne aktualizacje w celu zapobiegania atakom cybernetycznym”. — Ponadto rozwijanie technologii odpowiedzialnej i uwzględniającej zabezpieczenia może ograniczyć ryzyko manipulacji i nadużyć — przekonuje badaczka, dodając, że pomóc powinno także wprowadzenie „rygorystycznych przepisów i ram prawnych dotyczących ochrony prywatności danych w kontekście SI”.
— Przypuszczam, iż nasza cywilizacja może zyskać wiele dzięki SI, ale w obliczu „chaosu korporacyjnej nieodpowiedzialności”, braku odpowiednich regulacji prawnych i ogromnej liczby niewiadomych, jako społeczeństwo zostaliśmy postawieni przed mglistą przyszłością. Brak sensownego planu złagodzenia ryzyka potencjalnej zagłady może w pewnym sensie stanowić egzystencjalne zagrożenie dla społeczeństwa, a nawet ludzkości – zauważa.
— Systemy te są już zdolne do tworzenia dezinformacji czy autentycznie wyglądających podróbek, które podważają synergię podstaw społeczeństwa i podsycają napięcia polityczne. Wykazują one także tendencję do wzmacniania zakorzenionej dyskryminacji i uprzedzeń, jeszcze bardziej marginalizując społeczności znajdujące się w niekorzystnej sytuacji lub wygłaszające publicznie różnorodne punkty widzenia. W miarę jak tego typu systemy stają się coraz bardziej zaawansowane, mogą one destabilizować rynki pracy i instytucje polityczne, a także prowadzić do koncentracji ogromnej władzy w rękach niewielkiej liczby korporacji – przekonuje dr Porwoł.
Jak zauważa, zaawansowane systemy SI mogą również „zagrażać bezpieczeństwu narodowemu, np. ułatwiając rozwój broni chemicznej, biologicznej i cybernetycznej”. — Powinniśmy więc zdecydowanie zwolnić tempo i upewnić się, że zostały opracowane wszelkie zabezpieczenia — podsumowuje badaczka.
Pozytywna strona. Tak zmieni się nasze życie
Dr Porwoł przekonuje, że sztuczna inteligencja wpłynie np. na nasze życie zawodowe. Zmiany te opisuje na własnym przykładzie. — SI może dostarczać narzędzia i oprogramowanie wspomagające tłumaczenie, takie jak systemy automatycznego tłumaczenia maszynowego. Choć te systemy nie są jeszcze idealne, gdyż wymagają weryfikacji i poprawek ze strony profesjonalnych tłumaczy, mogą jednak znacznie usprawnić proces przekładu i skrócić czas potrzebny na wykonanie pracy obarczonej „sztywnym terminem” – przekonuje naukowiec w rozmowie z Onetem.
Badaczka podkreśla, że SI może jej pomóc „w automatyzacji rutynowych zadań, takich jak sprawdzanie poprawności gramatycznej, korekta ortograficzna czy analiza stylistyczna”. — Jako nauczyciel językoznawstwa mogę skorzystać z narzędzi opartych na SI do szybkiego weryfikowania pisowni i gramatyki tekstu, co pozwoli mi skupić się na bardziej zaawansowanych aspektach nauczania — słyszymy.
Rozmówczyni Onetu wierzy, że dzięki analizie danych i SI, jako nauczyciel języka obcego będzie mogła „dostosować się do indywidualnych potrzeb studentów”. — Systemy mogą analizować postępy moich podopiecznych, identyfikować ich słabe strony czy też proponować spersonalizowane materiały i ćwiczenia, które pomogą im w nauce.
Ponadto, jak zauważa pracowniczka naukowa ANS w Raciborzu, SI może „pomóc w przeszukiwaniu, analizie i przetwarzaniu dużych zbiorów tekstów, w badaniach lingwistycznych, komparatywnym porównywaniu tekstów czy weryfikacji tłumaczeń”. Dodaje przy tym, że „automatyczne generowanie materiałów dydaktycznych, tworzenie tekstów pomocniczych do prowadzenia badań również może być intratne”.
Analityczka zaznacza jednocześnie, że „mimo postępu SI, ludzka wiedza i umiejętności pozostają niezastąpione w dziedzinie językoznawstwa i tłumaczeń”. — Kontekst kulturowy, niuanse językowe, zdolność do krytycznego i abstrakcyjnego myślenia to obszary, w których ekspertyzę człowieka trudno zastąpić zwinną pracą maszyny. Generatywne systemy SI chciałabym zawsze traktować jedynie jako narzędzia wspomagające, usprawniające moją pracę. Jednakże to ja chcę ostatecznie postawić przysłowiową „kropkę nad i” w mojej działalności opartej na dogłębnej wiedzy, logice i wolności wyboru właściwego rozwiązania problemu.
Świat musi zwolnić, czyli jak poradzić sobie ze sztuczną inteligencją
Zdaniem dr Porwoł kluczowym elementem poprawy jakości dyskusji o sztucznej inteligencji jest „lepsza edukacja na temat samego zjawiska”. — Uważam, że nieodzowne jest zwiększenie świadomości na temat podstawowych pojęć, zasad i ograniczeń, aby uniknąć dezinformacji i nieporozumień — tłumaczy.
Budowaniu solidnej podstawy i zrozumieniu szczegółowości zagadnienia pomóc może, według analityczki, „wprowadzenie programów edukacyjnych dotyczących sztucznej inteligencji w szkołach i uniwersytetach”. — Wyniki badań nad SI skorelowane są z różnymi dyscyplinami, m.in. informatyką, robotyką, psychologią, filozofią, kognitywistyką, językoznawstwem, systemami logiki, optymalizacji, zagadnieniami prawdopodobieństwa itp. — przekonuje.
Dr Porwoł zaznacza, że w „erze digitalizacji” kluczowe jest rozwijanie kompetencji cyfrowych. Wśród nich wymienia m.in. umiejętność obsługi narzędzi technologicznych, analizę danych, krytyczne myślenie w kontekście informacji online i umiejętność rozpoznawania fałszywych informacji. Z kolei integracja technologii, takich jak SI, rzeczywistość wirtualna czy uczenie maszynowe „może zrewolucjonizować proces nauczania i uczenia się”.
— Co więcej edukatorzy powinni stawiać większy nacisk na indywidualne potrzeby studentów, umożliwiając dostosowanie procesu nabywania „efektów uczenia się” do ich tempa, możliwości intelektualnych czy zainteresowań. Ważne jest zatem rozwijanie umiejętności kreatywnego myślenia, rozwiązywania problemów i innowacyjności. Edukacja powinna dążyć do rozwijania zdolności studentów do kreowania nowych pomysłów, współpracy, adaptacji do zmian i rozwiązywania rzeczywistych wyzwań. Winno się promować długotrwałe uczenie się i rozwój przez całe życie. Zdolności adaptacyjne, elastyczność i gotowość do nieustannego przyswajania nowych treści oraz umiejętności są w tym działaniu kluczowe – uważa rozmówczyni Onetu, której zainteresowania badawcze od kilku lat ewaluowały początkowo w kierunku humanistyki cyfrowej, a następnie tzw. data science, czyli nauki o danych.
Według dr Porwoł wprowadzaniu sztucznej inteligencji do życia powinien towarzyszyć „wielostronny dialog” z udziałem głosu ludzi nauki, biznesu, polityki, etyki i społeczności tzw. użytkowników SI, „aby rozpatrzyć różnorodne idee”. Z kolei firmy zajmujące się nie tylko tworzeniem, ale i wdrażaniem SI „powinny dążyć do transparentności i odpowiedzialności w udostępnianiu informacji na temat zasad działania algorytmów, zbierania oraz przetwarzania danych, a następnie podejmowania decyzji na podstawie systemów SI”. — To może otworzyć nowe drogi porozumienia i lepszego zrozumienia, jak działają te systemy i jakie mogą mieć konsekwencje dla społeczeństwa — ocenia.
Dialogowi mogą towarzyszyć „projakościowe i rzetelne badania” nad skutkami społecznymi zastosowania SI, które „uwzględniają kwestie etyczne, prywatność i równość w dostępności wyników badań dot. SI”. — Organizowanie konferencji, paneli dyskusyjnych i spotkań z przedstawicielami różnych sektorów może wspomagać wymianę kontrowersyjnych poglądów, ale zarazem budować wspólne strategie. Myślę też, że media, instytucje publiczne i organizacje pozarządowe powinny odgrywać aktywną rolę w kreowaniu świadomego społeczeństwa – komentuje dr Porwoł, dodając, że wielopoziomowa dyskusja na temat SI leży w interesie wszystkich, bo „wzrost świadomości, edukacja, transparentność i umiejętnie prowadzona wymiana myśli mogą przyczynić się do bardziej konstruktywnych ustaleń”.
