6 lutego 2023 r. w południowej Turcji doszło do potężnego trzęsienia ziemi, w wyniku którego zginęło ponad 55 000 osób.

Obecnie stało się jasne, że gdyby przestrzegano przepisów budowlanych, można byłoby uratować życie wielu osób.

Pewna matka postawiła sobie za cel ustalenie przyczyny zawalenia się budynku, w którym mieszkali jej bliscy.

Zanim doszło do trzęsienia ziemi, Nurgül Göksu była, jak twierdzi, zwyczajną gospodynią domową. Uwielbiała gotować, a jednym z jej ulubionych przepisów było „içli köfte”, tradycyjne danie z klopsików.

Mieszkała na obrzeżach Stambułu. Jej 31-letni syn Ahmet Can Zabun, żonaty i z małym dzieckiem, mieszkał w południowo-wschodnim mieście Kahramanmaras.

Ahmet Can nie był jedynym dzieckiem Nurgül, ale jako jej najstarszy syn, którego miała jako nastoletnia mama, ich związek był wyjątkowy.

Umieściła go na uniwersytecie i była dumna z tego, co osiągnął. Zarówno Ahmet Can, jak i jego żona Nesibe byli prawnikami. Sama Nurgül nigdy nie studiowała na uniwersytecie i musiała ukończyć szkołę, uzyskując dyplom zewnętrzny.

Kiedy trzęsienie nawiedziło Kahramanmaras, zawaliło się co najmniej 7 000 budynków w mieście, w tym budynek Ahmeta Cana.

Nurgül pobiegła do miasta, aby szukać swojego syna, jego żony i ich dziecka – czyli, jak to określa, jej „trójki dzieci”.

Choć wiele budynków w Kahramanmaras zostało zniszczonych w wyniku trzęsienia ziemi, obszar, w którym mieszkał syn Nurgüla, nie wydawał się być tak bardzo dotknięty.

Duża część okolicy została ledwo zniszczona. Ale jego dziesięciopiętrowy blok mieszkalny, znany jako Budynek Ezgi, był jednym z nielicznych, które zostały zrównane z ziemią.

Podobne rozbieżności wystąpiły również na innych obszarach dotkniętych trzęsieniem ziemi. Wiele osób w Turcji zaczęło zadawać sobie pytanie, dlaczego niektóre budynki się zawaliły, a inne nie, mimo że znajdowały się tuż obok siebie i miały podobną wysokość, wiek i styl budowy.

Nurgül czekał, aż ekipy ratownicze przeszukają ruiny budynku Ezgi.

Osiem dni później odnaleziono ciała Ahmeta Cana, jego żony Nesibe i ich córeczki Asude, wnuczki Nurgüla.

Mała Asude miała zaledwie sześć miesięcy.

„Strata nie jednego, ale trójki dzieci jest naprawdę trudna” – mówi Nurgül.

Często udostępnia zdjęcia rodzinne na kontach w mediach społecznościowych, które założyła po katastrofie.

„Nie chciałem, żeby umarli na próżno i żebym po prostu o nich zapomniał” – mówi Nurgül.

W sumie w wyniku zawalenia się budynku Ezgi zginęło 35 osób. Tylko dwóch przeżyło.

Po stracie rodziny Nurgül postanowiła dowiedzieć się, dlaczego budynek jej syna się zawalił, a innym nie. Potrzebowała jednak dowodów i wiedzy eksperckiej.

Rozmawiała z lokalnymi inżynierami budownictwa i ekspertami budowlanymi. Nauczyła się, jak wyszukiwać w Internecie zdjęcia „przed” i „po”, zaczęła rozumieć przepisy budowlane oraz procesy wymagane do zatwierdzenia wszelkich zmian.

Następnie w czerwcu ubiegłego roku natrafiła na YouTube na turecki film BBC opowiadający o zawaleniu się jednego budynku w Izmirze w następstwie trzęsienia ziemi w 2020 roku.

Nurgül wysłał nam wiadomość w mediach społecznościowych, prosząc o pomoc w analizie zawalenia się budynku Ezgi.

Utrzymywaliśmy z nią kontakt przez miesiące, podczas gdy ona nadal sprawdzała, czy zmiany wprowadzone w budynku zostały wykonane prawidłowo.

Wykorzystaliśmy grafikę, aby zilustrować jej ustalenia.

„Starałem się znaleźć jak najwięcej dowodów w miejscu, w którym straciłem dziecko” – mówi Nurgül.

„To nie powinna być moja odpowiedzialność. Ale wygląda na to, że gdybym tego nie zrobił, niczego byśmy nie znaleźli”.

Nurgül dowiedział się, że w wielu obszarach dotkniętych trzęsieniem dochodzenia wszczęte po oskarżeniach o naruszenie przepisów budowlanych zostały umorzone z powodu niewystarczających dowodów.

Nie chciała, aby przydarzyło się to w przypadku jej własnego śledztwa, dlatego udzielała licznych wywiadów telewizyjnych, aby nagłośnić jej sprawę. Mimo że przed trzęsieniem ziemi nie była zagorzałą użytkowniczką mediów społecznościowych, otworzyła także konto na Instagramie dotyczące budynku Ezgi, próbując zebrać informacje od innych rodzin ofiar i ekspertów budowlanych.

Nurgül podkreślił, że prokurator mógł wykorzystać dokumenty publiczne do zebrania dowodów na temat pierwotnego sposobu budowy budynku.

Chciała jednak mieć pewność, że wszystkie strony odpowiedzialne za zawalenie się budynku zostaną pociągnięte do odpowiedzialności, dlatego skupiła się na zebraniu dowodów na temat sposobu przeprowadzenia renowacji i przeróbek budynku.

Kiedy prokuratura wszczęła śledztwo i zleciła sporządzenie opinii biegłego w sprawie zawalenia się budynku Ezgi, zeznania Nurgüla odegrały kluczową rolę.

Z raportu, który ukończono w lipcu 2023 r., wynika, że ​​wiele przeróbek w budynku przeprowadzono z naruszeniem obowiązujących przepisów i były one nielegalne.

Dr Beyza Taşkın, profesor inżynierii lądowej na Uniwersytecie Technicznym w Stambule, powiedziała BBC, że fakt, że otaczające budynki pozostały nienaruszone, wskazuje na poważny problem konstrukcyjny budynku Ezgi.

Raport ujawnił, że kluczowy element nośny albo nigdy nie został zbudowany prawidłowo, albo został zmieniony później.

Oficjalna analiza laboratoryjna wykazała również, że niektóre materiały i procesy konstrukcyjne nie spełniały zatwierdzonych norm.

A potem było coś jeszcze: kawiarnia w budynku.

Pytania dotyczące wcześniejszego remontu kawiarni na parterze zaczęły pojawiać się wkrótce po zawaleniu się budynku Ezgi.

Remont polegał na połączeniu trzech odrębnych lokali na parterze w jedną dużą powierzchnię. Zainstalowano także windę serwisową, usuwając część podłogi, a w ścianach osłonowych wycięto wiele dużych otworów wentylacyjnych.

Kolejną zmianą było usunięcie lub wymiana ściany nośnej, która była uwzględniona w pierwotnym projekcie budynku, ale później zniknęła.

W 2021 roku mieszkańcy budynku Egzi podpisali petycję, w której zwracali się do władz lokalnych o zbadanie przyczyn zawalenia się budynku, obawiając się, że remonty naruszyły jego solidność konstrukcyjną.

W odpowiedzi napisano, że nie stwierdzono „żadnych odstępstw” od pierwotnego projektu architektonicznego.

Nurgül zastanawia się teraz, dlaczego zignorowano wezwanie o pomoc i czy władze „w ogóle spojrzały na budynek, pisząc tę ​​odpowiedź”.

Po otrzymaniu raportu na temat przyczyn zawalenia prokuratura wszczęła sprawę karną.

Projektant wnętrz kawiarni na parterze oraz inżynier odpowiedzialny za wstępną budowę budynku zostali aresztowani we wrześniu 2023 roku i oczekują na proces.

Wydano także nakaz aresztowania wykonawcy robót budowlanych, który jednak nie został wykonany, prawdopodobnie ze względu na jego podeszły wiek.

Jego prawnik odrzucił oskarżenia, jakoby jego klient był odpowiedzialny za upadek i zrzucił winę na późniejsze zmiany. Prawnik nie odpowiedział jeszcze na naszą prośbę o dalszy komentarz.

Właściciele kawiarni, których aresztowanie również nakazał prokurator, zniknęli i pozostają na wolności. We wrześniu ubiegłego roku w mediach społecznościowych zaprzeczyli, że ponoszą odpowiedzialność za jakiekolwiek naruszenia przepisów budowlanych podczas remontu parteru.

Władze lokalne nadal wymagają przesłuchania.

Poprosiliśmy tureckie ministerstwo spraw wewnętrznych o komentarz, ale nie otrzymaliśmy odpowiedzi.

Aresztowania i zarzuty karne nie są wyłączną sprawą sprawy Ezgi – w obszarach dotkniętych trzęsieniem wszczęto dziesiątki spraw związanych z wadliwymi konstrukcjami i nielegalnymi przeróbkami budynków.

W lipcu ubiegłego roku tureckie ministerstwo sprawiedliwości poinformowało, że w takich sprawach aresztowano ponad 350 osób.

Pracując nad własną sprawą, Nurgül pomaga także innym, dzieląc się swoją wiedzą z zakresu przepisów budowlanych i inżynierii lądowej, a także umiejętnościami wykorzystania inteligencji open source.

Mówi, że jest zdeterminowana znaleźć osoby odpowiedzialne za zawalenie się, aby mieć pewność, że nikt w przyszłości nie ulegnie pokusie ominięcia lub naruszenia przepisów budowlanych.

„Może ze względu na budynek Ezgi takie rzeczy nie będą miały miejsca w przyszłości. Walczę, aby dać przykład”.