Ustawa o aktywności zawodowej przenosząca bezpłatne ubezpieczenia zdrowotne osób nieubezpieczonych z urzędów pracy do ZUS wejdzie w życie z rocznym opóźnieniem – dowiedział się w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej money.pl.

Jeszcze kilka miesięcy temu rząd zapowiadał, że nowe przepisy dotyczące ubezpieczeń zdrowotnych i zasiłków dla osób bezrobotnych będą uchwalone w IV kw. 2022 r. i zaczną obowiązywać od pierwszego kwartału roku 2023. Tak się jednak nie stało.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Zdaniem wielu naszych rozmówców – z powodu fatalnej kondycji finansów publicznych oraz obaw o masowe nadużywanie przez osoby bierne zawodowo prawa do bezpłatnych ubezpieczeń – projekt ten ma zostać przez rząd „zamrożony, a nawet uśmiercony”.

Mimo że jest to jeden z kamieni milowych (nr A51G) zapisanych w Krajowym Planie Odbudowy (KPO) i Polska zobowiązała się do jego realizacji.

– Ustawa o aktywności zawodowej najprawdopodobniej była napisana pod KPO. Teraz kiedy pieniędzy z Unii nie ma, jej los wydaje się już przesądzony – mówi jeden z dyrektorów Powiatowego Urzędu Pracy w Centralnej Polsce, prosząc o anonimowość.

Dodaje, że oficjalnie ministerstwo rodziny podtrzymuje jednak wersję, że ustawa – chociaż spóźniona – wejdzie kiedyś w życie. Zapewnia też, że ZUS, na którym spoczywać będzie duży ciężar jej wdrożenia, jest już przygotowany do przejęcia tego zadania.

– Może ZUS jest przygotowany, ale my w urzędach pracy nie jesteśmy gotowi. Nie dostaliśmy do tej pory żadnej wersji programu informatycznego, nawet takiego do testowania, a będziemy musieli przekazywać do ZUS na bieżąco informacje o statusie osób ubiegających się o ubezpieczenie: np. czy mają prawo do zasiłku dla bezrobotnych, czy są bierni zawodowo – podaje przykłady nasz rozmówca.

Również inny dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy z zachodniej Polski mówi, że ustawa miała obowiązywać już od tego roku i nagle zapadła grobowa cisza.

– Jesteśmy przez urzędników z ministerstwa rodziny uspokajani, że ustawa wejdzie w życie, ale nie wiadomo kiedy. Mało kto z nas w to wierzy – relacjonuje nasz rozmówca i dodaje, że mówi się w środowisku, że podobno trwa konflikt pomiędzy urzędnikami resortu zdrowia, finansów i rodziny.

Resort zdrowia ma podobno poważnie obawiać się, że nowe przepisy zachęcą Polaków do nadużywania darmowych ubezpieczeń zdrowotnych, co powiększy i tak dużą już szarą strefę. Poza tym będą sporym obciążeniem dla Narodowego Funduszu Zdrowia.

Zapytaliśmy Narodowy Fundusz Zdrowia oraz Ministerstwo Zdrowia, czy mają zabezpieczone w tegorocznym budżecie środki na dodatkowe ubezpieczenia, a jeśli tak, to w jakiej kwocie?

Resort zdrowia uchylił się od odpowiedzi na to pytanie i odesłał nas do resortu rodziny. Natomiast NFZ odpowiedział krótko, że: „do chwili ukończenia prac nad projektem ustawy o aktywności zawodowej nie są w stanie przekazać informacji o możliwościach realizacji ewentualnie nałożonych na NFZ zadaniach”.

Tymczasem Ministerstwo Finansów w piśmie z 19 października 2022 r. (pod którym widnieje podpis wiceministra finansów, Sebastiana Skuzy) do wiceministra rodziny, Stanisława Szweda podkreśliło, że wydatki konieczne do wdrożenia ustawy o aktywności zawodowej nie zostały przewidziane w ustawie budżetowej na ten rok.

Co ważne, chodzi tu nie tylko o koszt dodatkowych bezpłatnych ubezpieczeń zdrowotnych, ale również dodatkowe zasiłki dla bezrobotnych, które według nowych przepisów przysługiwałyby również osobom, które nie są zatrudnione za minimum najniższe wynagrodzenie krajowe.

Zgodnie z założeniami projektu, z prawa do darmowego ubezpieczenia mogliby skorzystać nie tylko ci, którzy utracili pracę, ale wszyscy nieubezpieczeni, którzy nie mają żadnego innego tytułu do ubezpieczenia, w tym osoby bierne zawodowo. Łącznie 2,2 mln osób.

Do tego ubezpieczenie należałoby się również Polakom powracającym z zagranicy oraz obywatelom Ukrainy, którzy do sierpnia br. są objęci ubezpieczeniem zdrowotnym na podstawie odrębnej specustawy.

W sumie, jak czytamy w Ocenie Skutków Regulacji (OSR) ustawy – nie wliczając w to obywateli Ukrainy, osób uprawnionych do darmowego ubezpieczenia zdrowotnego byłoby ok. 2,8 mln.

Jak przekonują jednak autorzy projektu, jedynie 400 tys. osób z tej grupy skorzystałoby z darmowego ubezpieczenia zdrowotnego, bo jak czytamy w OSR: „na rynku jest wiele dostępnych możliwości ubezpieczenia się – np. dopisanie do ubezpieczenia współmałżonka”.

Jak wyliczyli urzędnicy, te dodatkowe 400 tysięcy osób, po przeliczeniu ich ubezpieczenia (tak jak kosztuje ubezpieczenie bezrobotnych), kosztowałoby budżet państwa „tylko” 5,8 mld zł i to w ciągu najbliższych 10 lat.

Natomiast koszt wypłaty wszystkich zasiłków osobom bezrobotnym (wypłacanych zarówno na nowych, jak i dotychczasowych zasadach) byłby już zdecydowanie wyższy, bo rzędu 43 mld zł (prognoza dotyczy lat 2023-2032).

W tym samym czasie wpływy ze składek Funduszu Pracy osób pracujących, z którego wypłacane są zasiłki, szacuje się na 21,7 mld zł.

Kto pokryłby ten deficyt? Czy obowiązkowa dla pracowników składka na Fundusz Pracy musiałaby znacząco wzrosnąć?

W odpowiedzi na nasze pytania resort rodziny zapewnia, że w projekcie ustawy nie przewiduje się wzrostu składek na Fundusz Pracy, a z ostatnich wyliczeń (stan na wrzesień 2022 r.) wynika, że ostateczny bilans finansów publicznych byłby dodatni, bo dochody z Funduszu Pracy przewyższyłyby wydatki o 5,7 mld zł.

Jak podkreślają urzędnicy ministerstwa, projekt w czasie szerokich konsultacji uległ licznym zmianom [zgłoszono do niego ponad 800 stron poprawek – przy. red.]. Uległ również zmianie termin wejścia w życie ustawy i teraz planuje się, że wejdzie ona w życie 1 stycznia 2024 r.

Czy ustawa, której zadania miały być współfinansowane ze środków unijnych, zostanie wdrożona również w sytuacji, kiedy tych środków nie będzie?

Urzędnicy odpowiedzieli, że: „Z aktualnych wyliczeń wynika, że realizacja zadań przewidzianych w projekcie ustawy będzie finansowana w ramach dostępnych środków z Funduszu Pracy – planu FP i nie spowoduje dodatkowych wydatków budżetu państwa. […] Również w przypadku nieprzyznania środków z KPO zadania wynikające z ustawy, tak jak dotychczas, będą realizowane w ramach dostępnych środków z Funduszu Pracy.

Katarzyna Bartman, dziennikarka money.pl