HELSINKI – zaciekły sprzeciw prezydenta Turcji Recepa Tayyipa Erdoğana wobec wniosku Szwecji o członkostwo w NATO zniweczył nadzieje w Sztokholmie i Helsinkach, że Ankara wyrazi zgodę przed wyborami parlamentarnymi w Turcji zaplanowanymi na 14 maja.

Napięte już stosunki dyplomatyczne między Turcją a Szwecją uległy dalszemu zaostrzeniu 21 stycznia, kiedy duński polityk Rasmus Paludan spalił kopię Koranu przed ambasadą Turcji w Sztokholmie. Podczas protestu kurdyjskich separatystów „zawieszono” także kukłę Erdoğana.

Turcja chce, aby Finlandia i Szwecja wdrożyły wszystkie aspekty Trójstronnego Memorandum (TR) podpisanego przez te trzy kraje w czerwcu 2022 r. TR wymaga, aby kraje kandydujące przyjęły surowsze środki przeciwko przedstawicielom ugrupowań terrorystycznych, w tym PKK, w ich krajach.

Dodatkowo Turcja domaga się od Szwecji i Finlandii zniesienia „embarga na broń” wobec Turcji, stawiając to jako warunek poparcia Ankary dla ich członkostwa w NATO.

Finlandia i Szwecja nie stosują oficjalnych zakazów eksportu sprzętu wojskowego do Turcji, ale żaden kraj nie wydał licencji eksportowych od czasu rozpoczęcia przez Turcję ofensywy lądowej przeciwko syryjskim Kurdom w południowo-wschodniej Syrii w 2019 roku.

Lider ultra-prawicowej duńskiej partii Hard Line, Paludan, zwrócił na siebie uwagę duńskich i szwedzkich władz w kwietniu 2022 r., kiedy ujawnił plany „wycieczki z ogniem Koranu” w Szwecji i Danii podczas muzułmańskiego świętego miesiąca Ramadanu.

Paludan początkowo porzucił plan po ostrzeżeniach o możliwym aresztowaniu przez władze Szwecji i Danii.

Turcja zareagowała gniewnie na spalenie Koranu w Sztokholmie, oskarżając szwedzki rząd o uległość, nie powstrzymując antyislamskich protestów kierowanych przez aktywistów kurdyjskich. Prezydent Turcji Erdoğan ostrzegł Sztokholm, że Szwecja „nie powinna już liczyć na poparcie Turcji dla jej starań o członkostwo w NATO”.

Rosnące zaniepokojenie negatywnym stanowiskiem Turcji w sprawie członkostwa Szwecji w NATO spowodowało pogłębienie rozmów transgranicznych między Sztokholmem a Helsinkami. Dwa niezaangażowane państwa nordyckie planowały „wskoczyć razem” do Sojuszu. Narastające napięcia między Turcją a Szwecją zagrażają tej ambicji.

Finlandia prowadzi bardziej regularne rozmowy ze Szwecją w celu rozwiązania problemów związanych z procesem akcesyjnym. Ostatnie rozmowy od 26 stycznia obejmowały spotkania ministra spraw zagranicznych Szwecji Tobiasa Billströma, sekretarza generalnego NATO Jensa Stoltenberga i ministra spraw zagranicznych Finlandii Pekki Haavisto.

„Finlandia i Szwecja pozostają zgodne, że niezależnie od wszystkich obecnych sprzeciwów i przeszkód będziemy kontynuować naszą wspólną drogę do NATO. Planujemy pracować nad wspólnymi środkami, aby ratyfikować nasze członkostwo i jednocześnie przystąpić. Na tle wydarzeń w Sztokholmie szczerze nie sądzę, abyśmy zobaczyli jakiś znaczący postęp w tej ratyfikacji przed majowymi wyborami w Turcji” – powiedział Haavisto.

Szwecja i Finlandia mają teraz nadzieję, opierając się na wynikach majowych wyborów w Turcji, że oba kraje mogą uzyskać poparcie Turcji dla ratyfikacji członkostwa przed szczytem NATO zaplanowanym na 11 lipca w Wilnie na Litwie.

Szwecja i Finlandia zachowują optymizm, że w lutym lub marcu uzyskają zgodę Węgier na członkostwo. Węgry i Turcja to dwa państwa członkowskie NATO, które nie ratyfikowały jeszcze ofert akcesyjnych obu krajów nordyckich.

Zdecydowany sprzeciw Turcji wobec wniosku Szwecji do NATO, choć pozostaje ona bardziej otwarta na członkostwo Finlandii, wzbudził obawy, że Ankara może rozgrywać politykę delikatną kwestią obronną.

Otwarta wrogość Erdoğana wobec Szwecji może mieć na celu zdobycie większych wpływów w NATO i Stanach Zjednoczonych, powiedział Aras Lindh, badacz Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej w Szwedzkim Instytucie Polityki Zagranicznej.

„Nie można ignorować możliwości, że słowa Erdoğana stanowią oświadczenie taktyczne. Może to być próba wbicia klina między Szwecję i Finlandię lub odpowiedź na Stany Zjednoczone” – powiedział Lindh.

Wobec odrzucenia przez Turcję wniosku Szwecji o członkostwo, rząd premiera Ulfa Kristerssona może stanąć w obliczu poważnej perspektywy rezygnacji z kandydowania do NATO, co izoluje go od wszystkich innych państw nordyckich w Sojuszu i może potencjalnie osłabić tradycyjne i wieloletnie panowanie nad NATO. – Nordycka współpraca obronna.

Przystąpienie Finlandii i Szwecji do NATO potrwa dłużej, niż przewidywano, powiedział Paul Levin, dyrektor Instytutu Studiów Tureckich Uniwersytetu Sztokholmskiego.

„Stosunki między Szwecją a Turcją od pewnego czasu są napięte. To samo dotyczy stosunków Turcji z Finlandią. Jednak te ostatnie wydarzenia i wydźwięk wypowiedzi prezydenta Turcji znacznie się zaostrzyły. Zagojenie się rozłamu zajmie trochę czasu – powiedział Levin.

Nastroje w Helsinkach, które uważnie śledzą stosunki dyplomatyczne między Sztokholmem a Ankarą, pozostają ostrożnie optymistyczne, co do tego, że przy wsparciu Turcji można poczynić postępy w przesunięciu statusu wniosków Finlandii i Szwecji.

Prezydent Finlandii Sauli Niinistö powiedział na konferencji prasowej w Helsinkach 27 stycznia, że ​​konieczne są „poważne dyskusje” z rządem Erdoğana, aby przywrócić zaufanie między trzema krajami, przy jednoczesnym priorytetowym potraktowaniu wdrożenia wszystkich aspektów TR przed lipcowym szczytem NATO .

„Potrzebne są poważne rozmowy z prezydentem Erdoğanem. W tej chwili zaczyna wyglądać na to, że wybory prezydenckie w Turcji będą miały pierwszeństwo, a do tego czasu niewiele się wydarzy” – powiedział Niinistö.

Bardziej przychylnemu spojrzeniu Turcji na wniosek Finlandii do NATO sprzyja szereg ważnych ostatnich wydarzeń. Ministerstwo Obrony Finlandii przyznało w połowie stycznia 2023 r. pozwolenia na eksport do Turcji nowych materiałów obronnych, zezwalając na wysyłkę stali zbrojeniowej od firmy Miilux Oy z Raahe.

W 2021 roku MON odrzuciło wniosek Miilux o wydanie licencji eksportowej na eksport stali do produkcji pojazdów opancerzonych w Turcji. Siedemdziesiąt procent akcji Miilux należy do tureckiego funduszu emerytalnego OYAK. Ministerstwo Obrony jest obecnie zaangażowane w przyjmowanie nowych środków mających na celu uproszczenie eksportu zestawów wojskowych do Turcji