Turcja zgodziła się w poniedziałek przyspieszyć kandydaturę Szwecji do NATO po intensywnych rozmowach dyplomatycznych w Wilnie, stolicy Litwy, gdzie we wtorek rozpocznie się dwudniowy szczyt Sojuszu.

Sekretarz generalny NATO Jens Stoltenberg ogłosił w poniedziałek, że prezydent Turcji Recep Tayyip Erdogan zgodził się zwrócić się do parlamentu o przyspieszenie starań Sztokholmu o przystąpienie do sojuszu transatlantyckiego, nazywając to „historycznym krokiem, który czyni wszystkich sojuszników NATO silniejszymi i bezpieczniejszymi”.

Prezydent Joe Biden szybko powitał tę wiadomość, mówiąc, że jest „gotowy do współpracy z prezydentem Erdoganem i [Turkey] w sprawie wzmocnienia obrony i odstraszania w obszarze euroatlantyckim.” W oświadczeniu wydanym przez Biały Dom dodał: „Nie mogę się doczekać powitania premiera [Olaf] Kristersson i Szwecja jako nasz 32. sojusznik w NATO. I dziękuję sekretarzowi generalnemu Stoltenbergowi za jego niezłomne przywództwo”.

Wiadomość pojawiła się po tym, jak Erdogan spotkał się ze Stoltenbergiem i Kristerssonem po raz drugi w poniedziałek, co było częścią ostatniej próby skłonienia Ankary do zatwierdzenia oferty Szwecji.

Przełom zadaje cios wysiłkom Rosji zmierzającym do wbicia klina w zachodni sojusz bezpieczeństwa i prawdopodobnie skłoni Węgry, kolejny sprzeciw, do zatwierdzenia oferty Szwecji.

Pozostaje niejasne, co Erdogan zapewnił sobie w zamian za swoje zejście, poza zobowiązaniem NATO do powołania „specjalnego koordynatora ds. zwalczania terroryzmu”.

Erdogan podniósł stawkę przed kluczowym szczytem w Wilnie i jutrzejszym spotkaniem z Bidenem, sugerując, że wstrzymane rozmowy o członkostwie Ankary z Unią Europejską powinny zostać wznowione w zamian za zielone światło dla przystąpienia Szwecji do sojuszu.

„Najpierw utorujmy drogę Turcji w Unii Europejskiej, a potem utorujmy drogę Szwecji, tak jak utorowaliśmy drogę Finlandii” – powiedział Erdogan dziennikarzom przed wyjazdem do stolicy Litwy, gdzie prowadził trójstronne rozmowy ze Stoltenbergiem i Kristersson, które najwyraźniej nie przyniosły żadnych rezultatów.

Wezwanie do kompromisu w sprawie UE jest ostatnim z serii tureckich żądań w zamian za zgodę na członkostwo Szwecji. Obejmują one naleganie Erdogana, by Szwecja zapobiegła odbywaniu się prokurdyjskich demonstracji na jej ziemi i ekstradycji różnych osób, które Turcja określa jako terrorystów.

Stoltenberg poparł apel Erdogana, mówiąc, że popiera ambicje Turcji wstąpienia do UE, co jest pustym gestem, ponieważ nie ma wpływu na decyzję. Jednak kanclerz Niemiec Olaf Scholz odepchnął się, mówiąc, że niefortunne pchnięcie Turcji w przystąpienie do bloku europejskiego nie może być powiązane z staraniami Szwecji o przystąpienie do NATO.

Przewaga Erdogana w ostatniej chwili przed szczytem, ​​który rozpocznie się 11 lipca, jest częścią długofalowej strategii uzyskiwania maksymalnych ustępstw przed poddaniem się presji, w większości ze strony Stanów Zjednoczonych.

W słabo zawoalowanym nawiązaniu do sankcji Kongresu na sprzedaż wojska do Turcji, wynikających z inwazji na północną Syrię w 2019 roku i nabycia rosyjskich baterii rakietowych, Erdogan powiedział, że wykorzysta szczyt, aby „powtórzyć nasz apel do sojuszników, którzy nakładają sankcje i restrykcje na Turcję” szybko zawrócić z tego błędu”.

Do ostatniej minuty zdania co do tego, czy Erdogan ustąpi, były podzielone. Marc Pierini, były ambasador UE w Ankarze i starszy pracownik Carnegie Europe, wyraził wątpliwości, mówiąc, że turecki przywódca zapędził się w róg. „Gambit UE jest niewiarygodny” – powiedział Pierini, przypominając, że ponury stan praw człowieka w Turcji „dyskwalifikuje Turcję z negocjacji członkowskich”.

Przede wszystkim Turcja nadal ignoruje orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wzywające do natychmiastowego uwolnienia filantropa Osmana Kavali i kurdyjskiego polityka Selahattina Demirtasa, którzy przebywają w więzieniu odpowiednio od 2017 i 2016 r. na podstawie słabo udokumentowanych zarzutów o terroryzm. Żądanie Turcji ze strony UE „wygląda przede wszystkim jak nierealistyczne wyjście z impasu, jaki Ankara sama zaprojektowała w sprawie Szwecji” – powiedział Pierini.

Starania Szwecji o przystąpienie do NATO po dziesięcioleciach zdeterminowanej neutralności wraz z Finlandią nastąpiły po inwazji Rosji na Ukrainę w lutym 2022 roku. Nawet wymieniając powody sprzeciwu wobec przystąpienia Szwecji, Erdogan powiedział, że popiera członkostwo Ukrainy, argumentując, że zakończenie wojny „sprawiedliwym i trwałym pokojem tak szybko, jak to możliwe, jeszcze bardziej ułatwi proces członkostwa Ukrainy w NATO”. Ta uwaga z pewnością rozwścieczy Kreml, który w ten weekend wyemitował swój gniew z powodu decyzji Turcji o zezwoleniu pięciu członkom ukraińskiego paramilitarnego pułku Azow na powrót do domu z wizytą u ukraińskiego prezydenta Wołodymyra Zełenskiego.

Podczas niedzielnej rozmowy telefonicznej z Bidenem Erdogan przedstawił wiele takich samych argumentów, chociaż nie znalazły one odzwierciedlenia w odczytach z Białego Domu. Stwierdzono, że para podjęła „szereg kwestii, które przywódcy NATO rozważą na szczycie, wyrazili wspólne zobowiązanie do dalszego wspierania Ukrainy i dokonali przeglądu wysiłków na rzecz wzmocnienia naszych dwustronnych więzi”.

„Prezydent Biden przekazał również swoje pragnienie jak najszybszego powitania Szwecji w NATO” – czytamy w odczycie.

Prezydencja turecka poinformowała, że ​​strony uzgodniły osobiste spotkanie w Wilnie i szczegółowe omówienie spraw regionalnych. Spotkanie ma się odbyć we wtorek wieczorem.

W odczycie prezydencja turecka stwierdziła, że ​​pomimo podjęcia „pewnych kroków we właściwym kierunku” – odniesienie do niedawno zmienionego szwedzkiego ustawodawstwa antyterrorystycznego – nie udało się zapobiec demonstracjom poparcia dla zdelegalizowanej Partii Pracujących Kurdystanu, czyli PKK, czyli prowadzenie kampanii zbrojnej przeciwko państwu tureckiemu uczyniło takie posunięcia „bezsensownymi”.

Erdogan najwyraźniej poruszył również trwające kontrowersje wokół starań Turcji o zakup amerykańskich myśliwców F-16. Biały Dom popiera sprzedaż. Kongres nalega, aby Turcja najpierw wycofała swoje weto w sprawie członkostwa Szwecji. Jak wynika z odczytów tureckich, łączenie nabycia przez Turcję samolotów F-16 z członkostwem Szwecji było błędne. Mimo to turecki lider podziękował Bidenowi za wsparcie sprzedaży.

Aktualizacja: 10 lipca 2023 r. Ten artykuł został zaktualizowany od czasu jego pierwszej publikacji.