Od ponad trzydziestu lat Kosmiczny Teleskop Hubble’a dokonuje przełomowych odkryć, które pomagają nam lepiej zrozumieć Wszechświat. Niedawno zespół naukowców i inżynierów przeprowadził jeden z największych i najbardziej ambitnych programów Hubble’a, jakie kiedykolwiek zrealizowano. W ciągu trzech lat zebrali dane na temat prawie 500 gwiazd, co dało nowy wgląd w powstawanie, ewolucję i wpływ gwiazd na ich otoczenie.

W grudniu 2023 roku astronomowie zakończyli badanie ULLYSES (Ultraviolet Legacy Library of Young Stars as Essential Standards). Zapewnia kompleksowy zestaw danych spektroskopowych w świetle ultrafioletowym. Ponieważ światło UV można obserwować jedynie z kosmosu, Hubble jest jedynym aktywnym teleskopem zdolnym do prowadzenia takich badań. Oczekuje się, że uzyskany zbiór danych będzie cenny przez nadchodzące dziesięciolecia.

Zespół ULLYSES przeprowadził badania na 220 gwiazdach i połączył swoje obserwacje z danymi z archiwum Hubble’a na temat 275 dodatkowych gwiazd. Program obejmował także informacje z największych i najpotężniejszych na świecie teleskopów naziemnych oraz kosmicznych teleskopów rentgenowskich. Zbiór danych ULLYSES zawiera widma gwiazd, które dostarczają informacji o temperaturze, składzie chemicznym i rotacji każdej gwiazdy.

Co widzimy?

ULLYSES to program analizujący dwa typy gwiazd: supergorące, masywne, niebieskie gwiazdy i młode gwiazdy, które są mniej masywne niż nasze Słońce. Niebieskie gwiazdy są niezwykle jasne i emitują światło ultrafioletowe, które może wykryć Hubble. Ich silne wiatry kształtują ewolucję galaktyk i dostarczają galaktykom pierwiastków niezbędnych do życia. Pierwiastki te powstają w wyniku syntezy jądrowej, a następnie uwalniane są w przestrzeń kosmiczną, gdy gwiazda umiera. ULLYSES skupia się na niebieskich gwiazdach znajdujących się w pobliskich galaktykach, którym brakuje pierwiastków cięższych od helu i wodoru, które były powszechne we wczesnym Wszechświecie.

Młode gwiazdy, które są mniej masywne od Słońca, w trakcie swojego wzrostu emitują promieniowanie o wysokiej energii, w tym światło ultrafioletowe i promieniowanie rentgenowskie. Zyskują masę, zbierając materię z otaczających je dysków pyłu i gazu, które tworzą planety. Widma Hubble’a dostarczają istotnych informacji o procesie, w którym młode gwiazdy zyskują masę, oraz o ilości energii uwalnianej do otaczającego dysku planetotwórczego i pobliskiego środowiska. Światło ultrafioletowe emitowane przez młode gwiazdy wpływa na powstawanie planet i możliwość zamieszkania na nich. Gwiazdy docelowe w tej kategorii znajdują się w pobliskich obszarach gwiazdotwórczych w naszej galaktyce Drogi Mlecznej.

– skomentowała Julia Roman-Duval, kierownik zespołu wdrożeniowego ULLYSES w Space Telescope Science Institute (STScI) w Baltimore w stanie Maryland.

„Wierzę, że projekt ULLYSES będzie miał charakter transformacyjny, wpływając na całą astrofizykę – od egzoplanet, przez wpływ masywnych gwiazd na ewolucję galaktyk, po zrozumienie najwcześniejszych etapów ewolucji wszechświata. Oprócz konkretnych celów programu, dane gwiazdowe można również wykorzystać w dziedzinach astrofizyki w sposób, którego jeszcze nie możemy sobie wyobrazić”.

[via Space.com]