UM Łódź: Gdzie zaczęła się Łódź? Co zostało ze wsi Łodzia, która była jej kolebką? [MAPY]
![UM Łódź: Gdzie zaczęła się Łódź? Co zostało ze wsi Łodzia, która była jej kolebką? [MAPY]](https://oen.pl/wp-content/uploads/2023/01/17-700x470.jpg)
Mieszkańcy wsi Łodzia żyli w głęboko wciętej w teren dolinie Łódki. Chroniła ona zabudowania od silnych wiatrów. Domy stały powyżej linii wylewów rzeki, a osadnicy mieli dostęp do czystej wody z rzeczek i bijących niedaleko źródeł oraz do dobrej jakości gleby. Najstarsze pola uprawne, nazwane z czasem „pogorzel”, rozciągały się między współczesnymi ulicami Północną (rzeką Łódką) a Wojska Polskiego (granicą z Bałutami).
Na wzgórzu, nieopodal wsi Łodzia (przy obecnym placu Kościelnym) lokowano 600 lat temu miasto zwane Łódź, z rynkiem i odchodzącymi od niego ulicami. Dla odróżnienia nazw: „Łódź” i „Łodzia” – na wieś Łodzia zaczęto mówić „Stara Wieś” albo „Stara Łódź”, a prowadzącą doń drogę z miasta Łodzi nazywano Starowiejską, Nadstawną (późniejsza Wolborska). Rzekę Łódkę nazywano wówczas Starowiejską, Starą Rzeką lub Rzeką. Nazwa rzeki „Łódka” pojawiała się dopiero w czasach Ziemi Obiecanej i pochodzi od nazwy naszego miasta!
To dzięki wsi powstała Łódź włókiennicza
Przy wytyczaniu pierwszej osady sukienniczej (Nowe Miasto) sięgnięto po dostępne grunty rządowe (wsie, folwarki i lasy). W sąsiedztwie miasta Łodzi najbliższy i największy kompleks terenów należących do państwa znajdował się na gruntach Starej Wsi. Była więc ona pierwszym „dawcą” terenów pod włókiennicze (tkackie) miasto. W XIX wieku w miejscu dawnej wsi powstały zakłady włókiennicze Biedermanna oraz Browar Anstadta.
Co zostało z dawnej wsi?
Łatwo zauważymy, że budynki dawnej tkalni Biedermanna (przy ulicy Smugowej) czy kościół mariawicki przy Franciszkańskiej stoją ukośnie do współczesnej siatki ulic (Północnej i Franciszkańskiej). Wzniesiono je bowiem podług linii dawnych pól (miedz) rolników ze wsi Łodzia i późniejszych łódzkich mieszczan. Do dziś na terenie dawnych pół uprawnych są ogrody działkowe. Pod ziemią odnajdziemy też pozostałości po strumieniu, przy którym była wieś. Zachowały się do dziś fragmenty podziemnego kanału wzniesionego nad korytem strugi. Odnaleziono je niedawno podczas budowy bloków przy ulicy Pomorskiej. Na ulicy Pomorskiej, na wysokości Browaru Łódzkiego, bez trudu dostrzeżemy też obniżenie terenu – to dolinka bezimiennej strugi, nad którą powstała pra – Łódź.
Tkacze i Żydzi w dawnej wsi
Stara Łódź (Stara Wieś) była skromną osadą z niedużym dworkiem, browarem z gorzelnią, chałupami i zabudowaniami gospodarskimi, dwiema stodołami, dwiema oborami, niedużą stajnią, chlewami z kurnikami oraz spichlerzami. Przeważały budynki drewniane, kryte strzechą, jedynie dworek, browar i chlewy pokryto gontem.
Prezes Komisji Województwa Mazowieckiego, Rajmund Rembieliński – założyciel włókienniczej Łodzi – zdecydował o czasowym zasiedleniu starych zabudowań sprowadzanymi do Łodzi tkaczami. Rembieliński polecił je wyremontować – ze stodołami i oborami włącznie. Osiedlono w nich 15 rodzin tkaczy bawełnianych i lnianych. W zabudowaniach Starej Wsi chcieli też mieszkać łódzcy Żydzi. Zabroniono im prowadzić gorzelnie na terenie miasta Łodzi – obawiano się bowiem wybuchu pożarów. Alkohol wytwarzano wówczas w krytych słomą chałupach. Żydzi prosili więc Rembielińskiego o przeniesienie ich do pustych zabudowań dawnej wsi.
