Rosyjska inwazja na Ukrainę w ubiegłym roku wywołała największy kryzys uchodźczy w Europie od czasów drugiej wojny światowej, ale także falę solidarności, gdy tysiące otworzyły swoje domy dla Ukraińców, a państwa UE przyznały im prawa i korzyści na równi z własnymi obywatelami. Unia Europejska szybko przyznała tymczasową ochronę milionom uciekających Ukraińców, dając im natychmiastowe prawa do pracy i dostępu do edukacji, opieki zdrowotnej, opieki społecznej i mieszkań, prawie takie same jak lokalnym obywatelom. udzielać lekcji, jak radzić sobie z kontrowersyjną kwestią. „Tymczasowa ochrona była śpiącą królewną europejskiego ustawodawstwa azylowego” – powiedziała Fundacji Thomson Reuters Sara Consolato, ekspert ds. imigracji z organizacji pozarządowej Refugees Welcome Italy. „Decyzja aktywacja, po raz pierwszy od czasu jej przyjęcia, była przełomowa” – powiedziała. Nigdy wcześniej niestosowana dyrektywa UE w sprawie tymczasowej ochrony z 2001 r. głównych wąskich gardeł i możliwego załamania systemów azylowych pod presją masowych ruchów uchodźców. Jednak środek ten, choć w dużej mierze okrzyknięty sukcesem, doprowadził do stworzenia dwustopniowego systemu, twierdzą obrońcy uchodźców, w którym uchodźcy spoza Ukrainy przechodzą długi proces ubiegania się o azyl i znoszenie warunków, które często wydają się zniechęcać ich do przyjazdu do UE. Azylu udziela się nie tylko osobom uciekającym przed wojną, ale także tym, którzy doświadczają prześladowań, ale jest to trudniejsze do udowodnienia i często prowadzi do długotrwałej kontroli. Chociaż systemy azylowe różnią się znacznie w poszczególnych krajach UE, ich wspólną cechą jest ograniczanie praw wnioskodawców przez miesiące, a czasem lata, podczas gdy ich wnioski są oceniane. UE rozważała uruchomienie dyrektywy już wcześniej. Włochy i Malta wystąpiły o to w 2011 r., kiedy prawie 2 mln osób zostało przesiedlonych w wyniku powstań arabskiej wiosny. W 2021 r. szef unijnej polityki zagranicznej Josep Borrell zasugerował zastosowanie tymczasowej ochrony Afgańczykom uciekającym przed przejęciem ich kraju przez talibów. argumentowało, że aktywacja tymczasowej ochrony w takich przypadkach może przyciągnąć więcej migrantów do Europy. Przywódcom UE trudno było również zgodzić się na uruchomienie dyrektywy, gdy napływ dotknął niektóre kraje, a nie cały blok. Jeśli chodzi o politykę azylową i migracyjną UE, geografia ma duży wpływ na debaty. Państwa frontowe, takie jak Włochy, Grecja i Malta, które przyjmują większość przybyszów, mają inną perspektywę niż kraje docelowe, w których większość osób ubiegających się o azyl chce mieszkać, jak Austria, Niemcy czy Francja. W przypadku Ukrainy geografia również odegrała rolę i bliskość Europy doprowadziły do ​​niezwykłej jedności wewnątrz bloku. Zaledwie sześć dni po tym, jak pierwsze rosyjskie czołgi przejechały przez ukraińską granicę, UE uruchomiła dyrektywę o ochronie tymczasowej, która weszła w życie 4 marca 2022 r. trochę zaskoczeniem” – powiedziała unijna prawniczka Birgit Sippel, która zajmuje się polityką azylową. „Tym razem wojna rozpoczęła się w naszym bezpośrednim sąsiedztwie i dostrzegliśmy potrzebę wsparcia atakowanego kraju”.Ukraina graniczy z czterema Kraje UE — Węgry, Polska, Słowacja i Rumunia. Oprócz wspólnej historii i kultury sąsiedzi Ukrainy obawiali się, że jeśli Kijów upadnie, będą mieli nowego sąsiada — Rosję. Wspólna granica oznaczała, że ​​nie było bezpiecznego kraju, w którym uchodźcy mogliby się schronić, w przeciwieństwie na przykład do uciekających Syryjczyków wojna domowa i wkroczenie do Turkiye. Jednak pierwsze skorzystanie przez UE z ochrony tymczasowej może być również ostatnim. W 2020 r., na długo przed inwazją Rosji na Ukrainę, blok zaproponował uchylenie dyrektywy, ale nie uzgodnił jeszcze alternatywy. Korzyści płynące z szybkiego rozpatrywania wniosków, dostępu do ochrony i dróg integracji poprzez edukację i zatrudnienie to elementy, które należy wziąć pod uwagę przy reformowaniu zasad azylu, twierdzą eksperci. Możliwość natychmiastowego ubiegania się o pracę oznacza, że ​​wiele tysięcy Ukraińców pracuje w UE, co zmniejsza koszty finansowe dla państw członkowskich. więc uchodźcom uciekającym z Ukrainy należy dać przykład wszystkim kryzysom uchodźczym na całym świecie” — powiedziała Maeve Patterson, rzeczniczka agencji ONZ ds. uchodźców. „UE może lepiej chronić uchodźców, niezależnie od tego, skąd pochodzą, zapewniając wszechstronną, dobrze zarządzaną i przewidywalne podejście do kwestii azylu i migracji w UE” – powiedziała. Można też wyciągnąć wnioski z umożliwienia ukraińskim uchodźcom swobodnego przemieszczania się w obrębie bloku. Oznacza to, że mogą z łatwością podróżować, aby dołączyć do rodziny, przyjaciół lub innych sieci wsparcia, zamiast tkwić w jednym miejscu. Rozporządzenie dublińskie bloku nakłada większe obciążenia na państwa graniczne, nalegając, aby inni uchodźcy musieli ubiegać się o azyl w pierwszej UE kraju, do którego wjeżdżają. Mogą ubiegać się o dołączenie do członków najbliższej rodziny w innym miejscu w UE, ale zajmuje to więcej czasu, a działacze oskarżyli niektóre rządy o blokowanie takich zjednoczeń. Tymczasowa ochrona, jaką otrzymali Ukraińcy, może również wynikać z przekonania, że ​​ochrona, której potrzebowali byłoby tylko tym – tymczasowym – i zdecydowana większość wróciłaby po zakończeniu wojny w ich kraju. Ale w miarę jak konflikt się przeciąga, coraz więcej Ukraińców zapuszcza korzenie, znajduje pracę i posyła dzieci do szkoły. Podczas gdy wielu ma nadzieję na powrót , niektórzy już planują osiedlenie się. Oficjalne badania ukraińskich uchodźców w Niemczech i Danii wykazały, że około jedna trzecia chce wrócić na Ukrainę, jedna trzecia planuje zostać, a pozostała jedna trzecia jest niepewna. Justyna Frelak z think-tanku Międzynarodowego Centrum Rozwoju Polityki Migracyjnej chce skłonić państwa UE do opracowania „strategii wyjścia” z tymczasowej ochrony, która kończy się w 2025 r. „Mamy jeszcze tylko dwa lata, to zdecydowanie za mało – najwyższy czas zacząć przygotowywać się na możliwe scenariusze” – powiedziała. — Fundacja Thomsona Reutersa