W Hiszpanii jest takie powiedzenie: „En Abril, aguas mil” – Kwiecień przyniesie deszcze. Tylko w tym roku się nie udało. Kwiecień był najbardziej suchym miesiącem w historii, a kilka hiszpańskich miast odnotowało najwyższe jak dotąd kwietniowe temperatury. W Kordobie tzw róża rtęci w pewnym momencie do 38,7°C (prawie 102°F), aw prowincji Sewilla w Andaluzji do 37,8°C.

Nadchodząca po piętach długotrwała susza i wyjątkowo ciepła i sucha zima ostatnia fala upałów wywołała prawdziwy strach przed niedoborami.

„Sytuacja jest szczególnie niepokojąca w regionach Katalonii i Andaluzji, gdzie zbiorniki wodne mają mniej niż 25 procent swojej pojemności” – powiedział Jorge Olcina, kierownik laboratorium klimatologicznego na Uniwersytecie w Alicante. Oba regiony nałożyły pod koniec lutego ograniczenia dotyczące wody, co oznaczało, że mieszkańcy nie mogli już podlewać swoich ogrodów ani napełniać basenów. Rolnicy zostali również poproszeni o ograniczenie nawadniania.

Tysiące mieszkańców andaluzyjskiej wioski Jaen posunęło się nawet do zorganizowania „El Abuelo„procesja błagająca o deszcz 1 maja, wyciągając figurę Chrystusa, aby wzmocnić ich modlitwy. Po raz pierwszy od 1949 r. figura została wyniesiona z podziemi kościoła.

„Reszcie Hiszpanii nie grozi niebezpieczeństwo. Stan rezerw jest coraz bardziej niepokojący w regionach Walencji, Murcji, Kastylii-La Manchy i Estremadury. Dostępne zasoby wody spadły poniżej 40 procent całkowitej pojemności”, Olcina nieprzerwany.

Serge Zaka, rolnikCspecjalista od limatologii opisał Hiszpanię jako znajdującą się w „sytuacji mega-suszy”, która poniosła ciężar skutków suszy latem 2022 r., a następnie suchej zimy, która nastąpiła po niej. „ [current] Stan gleb i rezerw wodnych generalnie odpowiada temu, co zwykle obserwujemy w sierpniu. To jest całkowicie bez precedensu” – powiedział.

Europejski ogródek w niebezpieczeństwie?

Hiszpania jest znana jako „ogródek Europy”, ponieważ eksportuje dużą część swojej produkcji rolnej, a hiszpańscy rolnicy, co nie jest zaskoczeniem, jako jedni z pierwszych odczuwają skutki niedoboru wody.

Według COAGKtóry koordynuje grupy rolnicze i ranczerskie i jest jednym z głównych związków rolniczych w kraju, 60 procent nienawadnianych upraw zbóż w Hiszpanii „udusiło się” z powodu braku deszczu.

„Są to zboża sadzone jesienią i zbierane wiosną, jak pszenica i jęczmień” – wyjaśnił Zaka. „Ale z powodu braku wody ich rozwój został przerwany, zanim osiągnęły dojrzałość. Dlatego nie będzie można ich zbierać”.

„Prawdopodobnie spadnie również uprawa drzew oliwnych, pistacji i migdałów” – powiedział. „Ponieważ nawet jeśli te rośliny są przyzwyczajone do suchego klimatu, cierpią z powodu wyższych niż zwykle temperatur”.

Opóźnianie sadzenia niektórych upraw oferuje rolnikom jedną z opcji walki z suszą, ale wiąże się z nieodłącznym ryzykiem.

„Jeśli chodzi o owoce i warzywa – dla tych uprawiane w mniejszych gospodarstwach, które nie nawadniają – rolnicy starają się jak najdłużej przesuwać terminy siewu, czekając na lepsze warunki. Ale im więcej czasu mija, tym bardziej ryzykują, że przegapią sezon” – powiedział Zaka.

„Ogromne irygowane pola uprawne w południowej Hiszpanii mogą nie być tak mocno dotknięte, ale z powodu braku wody i wprowadzonych ograniczeń rolnicy, którzy je uprawiają, będą musieli obniżyć swoje zyski” – dodał.

W skrócie: tylko uprawy, które rosną blisko linii brzegowej i są podlewane wodą z zakładów odsalania, mają przetrwać ten okres suszy.

Kryzys wodny skłonił hiszpański rząd do ogłoszenia szeregu środków pomocy rolnikom, w tym 25-procentowej obniżki podatku dochodowego dla około 800 000 z nich.

Granice intensywnego użytkowania

Ekolodzy twierdzą, że to nie tylko cieplejszy i bardziej suchy klimat jest winny hiszpańskiemu kryzysowi wodnemu – częścią problemu są również hiszpańskie praktyki rolnicze.

„Ta susza pokazuje nam ograniczenia hiszpańskiego modelu rolnictwa, który opiera się na fałszywym wrażeniu, że mamy pod dostatkiem wody” – powiedział Julio Barea, odpowiedzialny za kwestie wodne w Greenpeace Hiszpania. Obecnie hiszpański sektor rolniczy odpowiada za aż 80 procent zużycia świeżej wody w tym kraju.

Od lat pięćdziesiątych Hiszpania zainstalowała setki tam i systemów przekierowania wody, aby zareagować na powtarzające się niedobory wody. W sumie kraj ma obecnie około 1200 sztucznych zapór i zbiorników – więcej niż jakikolwiek inny kraj w Europie. Większość z nich znajduje się w południowej części Hiszpanii, zaopatrując głównie tereny intensywnego rolnictwa, ale także mniejsze gospodarstwa i działalność turystyczną.

„Ta infrastruktura doprowadziła nas do ciągłego czerpania, bez żadnego umiaru, z naszych rezerw w celu wspierania modelu rolnictwa opartego na nawadnianiu, dzięki któremu zyskaliśmy miano „ogrodu Europy” – powiedział. „Ale jakim kosztem? Doprowadziliśmy nasze stoły wodne do stanu stresu wodnego. Dziś, biorąc również pod uwagę coraz bardziej widoczne konsekwencje globalnego ocieplenia, ten model nie jest już dłużej zrównoważony”.

„pustynnienie”

Patricio Garcia-Fayos, dyrektor Centrum Badań nad Pustynnieniem w Walencji, powiedział, że zmiany klimatu w połączeniu z nadmierną eksploatacją wód gruntowych przyspieszają „pustynnienie Hiszpanii”.

„Należy walczyć ze zmianami klimatycznymi i jednocześnie nauczyć się lepiej gospodarować naszą wodą. W przeciwnym razie duża część Hiszpanii zamieni się za kilka lat w pustynię”.

Organizacja Narodów Zjednoczonych już biła na alarm w związku z rosnącym niedoborem wody w Hiszpanii, szacując, że prawie 75 procent kraju jest już w trakcie pustynnienia.

Pustynnienie zwiększa również ryzyko pożarów, ponieważ wysuszona roślinność jest idealnym materiałem palnym. Według Europejskiego Systemu Informacji o Pożarach Lasów, w zeszłym roku Hiszpania nawiedziła największą liczbę pożarów lasów w Europie, odnotowując ich ponad 500, a ponad 300 000 hektarów stanęło w płomieniach.

W tym roku około 40 000 hektarów zostało już strawionych przez płomienie, napędzane wyższymi temperaturami, suchszą glebą i gorętszymi wiatrami. Hiszpańska Państwowa Agencja Meteorologiczna wydała już ostrzeżenie o „ekstremalnym ryzyku pożaru” dla dużej części kraju.

Nowy sposób myślenia o wodzie

Widząc kryzys, przed którym stoi obecnie Hiszpania, większość ekspertów doszła do tego samego wniosku: „Pilnie musimy dostosować się do tego nowego, bardziej suchego klimatu i całkowicie przemyśleć nasz system gospodarki wodnej” – powiedziała Olcina z Uniwersytetu w Alicante.

„Budowanie kolejnych zbiorników wodnych nie ma już sensu: nie mamy już wody, którą moglibyśmy gromadzić w rezerwach” – powiedział. „Zamiast tego musimy opracować nowe sposoby wykorzystania wody, takie jak ponowne wykorzystanie ścieków. Ale przede wszystkim musimy bardziej rozważnie korzystać z wody”.

Barea z Greenpeace zgodził się. „Zmniejszmy obszary nawadniane” – powiedział. „Musimy przestać karmić się iluzją i używać wody, która nie istnieje”.

Ten artykuł został przetłumaczony z oryginału w języku francuskim.