W Polsce obowiązuje niemal całkowity zakaz aborcji. Ustawodawcy podjęli pierwsze kroki, aby ewentualnie to znieść
Polscy prawodawcy głosowali w piątek za przyjęciem kilku ustaw mających na celu zreformowanie prawa aborcyjnego w kraju katolickim, w tym dwóch znoszących niemal całkowity zakaz aborcji obowiązujący obecnie w kraju UE.
Członkowie niższej izby parlamentu, czyli Sejmu, głosowali za pracami nad czterema odrębnymi ustawami. Dwie z nich proponują zalegalizowanie aborcji do 12. tygodnia ciąży, zgodnie z normami europejskimi. Trzecia część doprowadziłaby do depenalizacji procedury.
Czwarta ustawa, zaproponowana przez Chrześcijańsko-Demokratyczną Trzecią Drogę, przywróciłaby prawo do aborcji w przypadku wad płodu, powracając do stanu sprzed wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2020 r. zakazującego takich procedur.
W Polsce obowiązuje jedno z najbardziej restrykcyjnych przepisów aborcyjnych w Europie, a aborcja jest dozwolona wyłącznie w przypadku gwałtu, kazirodztwa lub gdy życie lub zdrowie kobiety jest zagrożone.
Obrońcy praw reprodukcyjnych twierdzą, że nawet w takich przypadkach lekarze i szpitale odrzucają kobiety, obawiając się konsekwencji prawnych dla siebie lub powołując się na swoje zastrzeżenia moralne.
Według statystyk Ministerstwa Zdrowia w 2022 roku w szpitalach w 37-milionowym kraju wykonano 161 aborcji.
Cztery ustawy będą teraz rozpatrywane przez specjalną komisję parlamentarną. Nie jest jasne, jak długo mogą potrwać prace, ale niektórzy prawodawcy sugerują, że może to potrwać do czasu wyboru nowego prezydenta w przyszłym roku.
Powszechnie oczekuje się, że obecny prezydent Andrzej Duda, konserwatywny sojusznik byłej rządzącej partii Prawo i Sprawiedliwość (PiS), zawetuje wszelkie zmiany w ustawodawstwie aborcyjnym. W zeszłym miesiącu zawetował ustawę wprowadzającą pigułkę „dzień po” – która nie jest pigułką aborcyjną, ale antykoncepcją awaryjną – dostępną bez recepty dla kobiet i dziewcząt w wieku 15 lat i starszych. Druga i ostatnia kadencja Dudy potrwa do lata 2025 roku.
Źródło napięć w rządzie
Sejm powołał 27-osobową komisję do prac nad czterema ustawami. Głosowali za tym, aby na jej czele stanęła Dorota Łoboda, prawniczka, wcześniej działaczka na rzecz praw kobiet.
Partia centrowego premiera Donalda Tuska zabiega o zmianę prawa, która umożliwi kobietom przerywanie ciąży do 12. tygodnia ciąży.
Tusk objął urząd w zeszłym roku po wyborach, w których licznie wzięli udział młodzi ludzie i kobiety, przy rekordowo wysokiej frekwencji wynoszącej prawie 75 proc. Obserwatorzy polityczni twierdzą, że wyborcy zostali zmobilizowani po ograniczeniu prawa aborcyjnego za poprzedniego prawicowego rządu.
Od wygranych w październiku wyborów szeroka koalicja Tuska, składająca się z umiarkowanej lewicy i centroprawicy, przywróciła publiczne finansowanie zapłodnienia pozaustrojowego i głosowała za zmianą zasad dostępu do antykoncepcji awaryjnej.
Tusk powiedział, że Polska prawdopodobnie ma jeszcze długą drogę do liberalizacji prawa, ale z zadowoleniem przyjął piątkowe głosowania jako ruch we właściwym kierunku. Wyraził nadzieję, że w kraju ostatecznie wdrożone zostanie prawo dające kobietom poczucie, że nie są „obiektem ataku, pogardy czy lekceważenia”.
Tuska popiera w tej sprawie Lewica (Lewica), sojusz partii lewicowych wchodzący w skład jego koalicji rządzącej. Jednak trzeci partner koalicyjny, bardziej konserwatywna Trzecia Droga, opowiada się za ograniczeniami praw do aborcji, a kwestia ta jest źródłem napięć w rządzie.
Arizona właśnie przywróciła prawo z czasów wojny secesyjnej – napisane, zanim stała się stanem – zakazujące aborcji praktycznie bez wyjątków, powodując chaos i zamieszanie w całym stanie. O tym Producentka Lauren Bird analizuje, w jaki sposób Sąd Najwyższy stanu Arizona zdecydował, że prawo jest nadal wykonalne i co to orzeczenie może oznaczać przy urnach wyborczych w 2024 roku.
Zwolennicy praw do aborcji uznali, że decyzja o kontynuowaniu prac nad ustawami, a nie o ich całkowitym odrzuceniu, jest krokiem we właściwym kierunku, choć wyrazili też, że nie spodziewają się szybkiej zmiany prawa.
Kinga Jelińska, aktywistka pomagająca w przeprowadzaniu aborcji w ramach grupy Women Help Women, określiła, że jest „umiarkowanie zadowolona”.
Strajk Kobiet, polska organizacja, która przewodziła masowym protestom ulicznym w związku z ograniczaniem praw do aborcji, zauważyła, że po raz pierwszy od 1996 r. ustawy liberalizujące legalny dostęp do aborcji w Polsce nie zostały odrzucone w większościowym głosowaniu.
Planowane demonstracje antyaborcyjne
W kraju, który od dawna uważa wiarę katolicką za podstawę tożsamości narodowej, a jednocześnie przechodzi proces szybkiej sekularyzacji, mobilizują się także przeciwnicy aborcji.
W oświadczeniu Kościół katolicki wezwał wiernych, aby niedzielę uczynić dniem modlitwy „w obronie życia poczętego”. Na ten dzień w centrum Warszawy planowana jest także antyaborcyjna demonstracja pod nazwą Marsz Życia.
Rzeczywistość jest taka, że wiele Polek już dokonuje aborcji, często za pomocą leków wysyłanych z zagranicy. Obrońcy praw reprodukcyjnych szacują, że w Polsce kobiety samodzielnie dokonały około 120 000 aborcji.
