Zabójstwo trzech hiszpańskich turystów i Afgańczyka na targu w Bamian w maju, którego dokonała powiązana z Państwem Islamskim bojówka ISK, było niezwykłe, ponieważ jego celem byli obcokrajowcy.

Brytyjskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych nadal odradza wszelkie podróże do kraju, który pozostaje celem ataków. Według Centrum Walki z Terroryzmem w West Point, ISK przeprowadziło 45 podróży w samym 2023 r.

Oczywiście, jednym z powodów zwiększonego bezpieczeństwa w Afganistanie jest to, że podczas 20-letniej wojny, która pochłonęła kraj po inwazji Stanów Zjednoczonych, sami talibowie byli odpowiedzialni za znaczną część przemocy.

Weźmy na przykład pierwsze trzy miesiące 2021 r., kiedy ONZ przypisała ponad 40% z 1783 odnotowanych ofiar cywilnych talibom. Nie byli to jednak tylko talibowie. W tym samym raporcie odnotowano, że dowodzone przez USA siły rządowe Afganistanu były odpowiedzialne za 25% ofiar w tym samym okresie.

Być może jeszcze bardziej zaskakujące jest to, że Heeney i dwie inne członkinie grupy, którą prowadziła dla Lupine Tours na początku tego roku, były kobietami – i to nie były jedyne. Young Pioneer Tours – które ma duże doświadczenie w organizowaniu wakacji w Korei Północnej i innych miejscach poza siecią – organizuje nawet wyłącznie kobiece wycieczki do Afganistanu. Rohullah oprowadzała samotne podróżniczki „bez żadnych problemów”.

Surowe zasady obowiązujące talibów wobec kobiet w ich kraju – w wyniku których kobiety zostały zmuszone do rezygnacji z pracy, zaprzestania nauki w szkole średniej, a nawet do opuszczenia Parku Narodowego Band-e-Amir, będącego przystankiem na wielu oferowanych trasach międzynarodowych – nie wykluczają odwiedzin turystek.

Oznacza to, że „kobiety i mężczyźni mają różne spotkania” w Afganistanie, przyznaje Rowan Beard, który sprowadza grupy do kraju od 2016 r. Nie jest to koniecznie zła rzecz, twierdzi.

„Mężczyźni nie potrafią rozmawiać z kobietami; kobiety potrafią” – wyjaśnia. „Nasze turystki miały okazję usiąść z grupą kobiet i posłuchać ich doświadczeń oraz dalszych spostrzeżeń na temat kraju”.

Ale każdy musi przestrzegać wprowadzonych zasad. Heeney i jej grupa zostali wcześniej poinformowani o tym, co będzie wymagane, aby spełnić te zasady, w tym o tym, jak się ubierać, jak się zachowywać i z kim mogą, a z kim nie mogą rozmawiać.

Talibowie – zawsze obecni, obserwujący z boku z bronią – byli wśród tych, którzy nie rozmawiali z Heeney ani z kobietami z jej grupy. Nie miała do tego żalu.

„Trzeba znać zasady i nauczyć się gry” – wyjaśnia.

Dla Heeneya rozmowa z kobietami, które były „niezwykle szczęśliwe” z wizyty grupy, była punktem kulminacyjnym wycieczki, podczas której wyróżnili się „absolutnie wspaniali”, hojni i gościnni ludzie z Afganistanu.

Na nagraniach zamieszczanych w mediach społecznościowych widać, że kobiety nie pojawiają się na tętniących życiem ulicach – fakt ten pomija jeden z odwiedzających, który twierdzi, że ludzie nie powinni się martwić, bo kobiety po prostu są w środku i robią to, co kobiety na całym świecie kochają robić: robią zakupy.

Po obejrzeniu tych efektownych filmów z zagranicy, niektórzy pozostają z niesmakiem.

„[Tourists think] To po prostu zacofana część świata i mogą robić, co chcą – nas to nie obchodzi” – mówi dr Akbari, obecnie badacz podoktorancki na Uniwersytecie Monash w Australii.

„Po prostu idziemy i cieszymy się krajobrazem, zdobywamy nasze widoki i to, co lubimy. I to bardzo nas boli”.

Dodaje, że jest to „nieetyczna turystyka, oparta na braku świadomości politycznej i społecznej”, co pozwala talibom tuszować realia życia po powrocie do władzy.

Ponieważ to jest, można by rzec, druga wartość turystyki dla Talibów: nowy wizerunek. Taki, który nie podkreśla zasad kontrolujących życie afgańskich kobiet.

„Moja rodzina – nie mają męskiego opiekuna – nie może podróżować z jednego dystryktu do drugiego” – podkreśla dr Akbari. „Mówimy o 50% populacji, która nie ma żadnych praw… Mówimy o reżimie, który wprowadził apartheid płciowy.

„I tak, jest kryzys humanitarny: cieszę się, że turyści mogą pójść i kupić coś w sklepie, a to może pomóc lokalnej rodzinie, ale jaki jest tego koszt? To normalizacja reżimu talibów”.

Heeney przyznaje, że przed wizytą musiała się zmagać z „moralną walką” dotyczącą stanowiska talibów wobec kobiet.

„Oczywiście, mam bardzo silne przekonania co do ich praw – przeszło mi to przez myśl” – mówi. „Ale jako podróżniczka… myślę, że kraje zasługują na to, by do nich pojechać i zostać wysłuchanymi – mamy skrzywione wyobrażenie. Lubię patrzeć na to własnymi oczami. Mogę sama wydać osąd”.

Beard argumentuje, że należy pozwolić ludziom „wyciągać własne wnioski, zamiast stosować uniwersalną odpowiedź na temat doświadczeń kobiet w tym kraju”.

Marina Novelli, profesor marketingu i turystyki w Nottingham University School of Business, twierdzi, że zbyt pozytywny obraz tematu, jakim dzielą się niektórzy użytkownicy mediów społecznościowych, z całą pewnością można uznać za problematyczny.

„Byłabym bardzo ostrożna w kwestii sensacji wokół jakiegoś miejsca” – mówi, wyjaśniając, że niektórzy mogą „malować naiwny obraz”.

„Czasami podróżni chcą również wysłać pozytywny komunikat – ale to nie oznacza, że ​​problemy [aren’t still there].”

Bojkot nie jest również drogą naprzód, twierdzi prof. Novelli, zasiadający w międzynarodowej radzie ds. etyki w turystyce.

„Uważam, że to problematyczne, bo jeszcze bardziej izoluje te kraje”.

Powstaje też pytanie, gdzie postawić granicę – jest wiele miejsc turystycznych na globalnej Północy, których rządy stosują wątpliwe praktyki – dodaje.

Warto jednak wziąć pod uwagę potencjalne korzyści: w Arabii Saudyjskiej, jak twierdzi, rozwijający się przemysł turystyczny doprowadził do zwiększenia roli kobiet w społeczeństwie.

„Myślę, że turystyka może być siłą napędową pokoju i wymiany międzykulturowej” – mówi prof. Novelli.

Jednak ten potencjał nie ułatwia życia kobietom takim jak dr Akbari oraz jej rodzinie i przyjaciołom w Afganistanie.

„Nasze bóle i cierpienia są tuszowane”, mówi, „dotykane tymi fałszywymi sztuczkami bezpieczeństwa, których pragną Talibowie”.