Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dotyczącego globalnego zapalenia wątroby w 2024 r. liczba zgonów spowodowanych wirusowym zapaleniem wątroby wzrasta. Choroba ta jest drugą najczęstszą zakaźną przyczyną zgonów na świecie – z 1,3 milionami zgonów rocznie, co stanowi tyle samo co gruźlica, główny zakaźny zabójca.

W raporcie opublikowanym na Światowym Szczycie dotyczącym zapalenia wątroby typu Hepatitis podkreślono, że pomimo lepszych narzędzi do diagnozowania i leczenia oraz spadających cen produktów, wskaźnik wyleczenia testów i leczenia utknął w martwym punkcie. Jednak osiągnięcie celu eliminacji WHO do 2030 r. powinno być nadal możliwe do osiągnięcia, jeśli zostaną podjęte szybkie działania już teraz.

Nowe dane ze 187 krajów pokazują, że szacowana liczba zgonów z powodu wirusowego zapalenia wątroby wzrosła z 1,1 mln w 2019 r. do 1,3 mln w 2022 r. Spośród nich 83% było spowodowanych wirusowym zapaleniem wątroby typu B, a 17% wirusowym zapaleniem wątroby typu C. Każdego dnia odnotowuje się Na całym świecie z powodu wirusowego zapalenia wątroby typu B i C umiera 3500 osób.

„Raport ten przedstawia niepokojący obraz: pomimo ogólnoświatowego postępu w zapobieganiu zakażeniom wirusowym zapaleniem wątroby, liczba zgonów wzrasta, ponieważ diagnozuje się i leczy zdecydowanie zbyt małą liczbę osób chorych na zapalenie wątroby” – powiedział dyrektor generalny WHO, dr Tedros Adhanom Ghebreyesus. „WHO angażuje się we wspieranie krajów w korzystaniu ze wszystkich dostępnych im narzędzi – po cenach dostępu – w celu ratowania życia i odwrócenia tej tendencji”.

Zaktualizowane szacunki WHO wskazują, że w 2022 r. 254 miliony ludzi będzie chorych na wirusowe zapalenie wątroby typu B, a 50 milionów na wirusowe zapalenie wątroby typu C. Połowa ciężaru przewlekłych zakażeń wirusem zapalenia wątroby typu B i C przypada na osoby w wieku 30–54 lata, a 12% wśród dzieci poniżej 18 roku życia . Mężczyźni stanowią 58% wszystkich przypadków.

Nowe szacunki zapadalności wskazują na niewielki spadek w porównaniu z 2019 r., ale ogólna zapadalność na wirusowe zapalenie wątroby pozostaje wysoka. W 2022 r. odnotowano 2,2 mln nowych infekcji, w porównaniu z 2,5 mln w 2019 r.

Należą do nich 1,2 miliona nowych zakażeń wirusem zapalenia wątroby typu B i prawie 1 milion nowych zakażeń wirusem zapalenia wątroby typu C. Każdego dnia ponad 6000 osób zaraża się wirusowym zapaleniem wątroby.

Zmienione szacunki pochodzą z rozszerzonych danych z krajowych badań dotyczących rozpowszechnienia. Wskazują również, że działania profilaktyczne, takie jak szczepienia i bezpieczne zastrzyki, wraz z rozwojem leczenia wirusowego zapalenia wątroby typu C, przyczyniły się do zmniejszenia zachorowalności.

Globalny postęp i luki w diagnostyce i leczeniu

We wszystkich regionach jedynie u 13% osób chorych na przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B zdiagnozowano do końca 2022 r. leczenie przeciwwirusowe u około 3% (7 mln). Jeśli chodzi o wirusowe zapalenie wątroby typu C, u 36% zdiagnozowano, a u 20% (12,5 milionów) otrzymało leczenie.

Wyniki te są znacznie niższe od światowych celów zakładających leczenie 80% osób chorych na przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B i C do 2030 r. Wskazują jednak na niewielką, ale stałą poprawę w zakresie diagnostyki i zakresu leczenia od czasu ostatnich szacunków zgłoszonych w 2019 r. W szczególności w przypadku zapalenia wątroby Wzrosła diagnostyka B z 10% do 13%, leczenie z 2% do 3%, a diagnostyka wirusowego zapalenia wątroby typu C z 21% do 36% i leczenie z 13% do 20%.

Zagrożenie wirusowym zapaleniem wątroby jest zróżnicowane regionalnie. W regionie afrykańskim WHO występuje 63% nowych zakażeń wirusem zapalenia wątroby typu B, jednak pomimo tego obciążenia jedynie 18% noworodków w tym regionie otrzymuje szczepionkę przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B w dawce urodzeniowej. W regionie zachodniego Pacyfiku, który odpowiada za 47% zgonów z powodu wirusowego zapalenia wątroby typu B, zakres leczenia wśród osób, u których zdiagnozowano tę chorobę, wynosi 23%, co jest zdecydowanie zbyt niskim poziomem, aby zmniejszyć śmiertelność.

Bangladesz, Chiny, Etiopia, Indie, Indonezja, Nigeria, Pakistan, Filipiny, Federacja Rosyjska i Wietnam wspólnie ponoszą prawie dwie trzecie światowego ciężaru wirusowego zapalenia wątroby typu B i C. Osiągnięcie powszechnego dostępu do profilaktyki, diagnostyki i leczenia w tych dziesięciu krajach do 2025 r., obok wzmożonych wysiłków w regionie Afryki, ma zasadnicze znaczenie dla przywrócenia globalnej reakcji na właściwe tory i osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju.

Różnice w cenach i sposobie świadczenia usług

Pomimo dostępności niedrogich generycznych leków na wirusowe zapalenie wątroby, w wielu krajach nie można ich nabyć po niższych cenach.

Rozbieżności cenowe utrzymują się zarówno pomiędzy regionami WHO, jak i wewnątrz nich, przy czym wiele krajów płaci powyżej światowych poziomów odniesienia, nawet za leki nieopatentowane lub objęte dobrowolnymi umowami licencyjnymi. Na przykład, chociaż tenofowir do leczenia wirusowego zapalenia wątroby typu B jest nieopatentowany i dostępny po globalnej cenie referencyjnej wynoszącej 2,4 dolara amerykańskiego miesięcznie, tylko 7 z 26 krajów objętych raportem płaciło ceny na poziomie referencyjnym lub niższym.

Podobnie 12-tygodniowy kurs pangenotypowego sofosbuwiru/daklataswiru w leczeniu wirusowego zapalenia wątroby typu C jest dostępny po globalnej cenie referencyjnej wynoszącej 60 USD, a jednak tylko 4 z 24 krajów zgłaszających płaciło ceny na poziomie wartości referencyjnej lub poniżej tej wartości.

Świadczenie usług pozostaje scentralizowane i pionowe, a wiele dotkniętych populacji w dalszym ciągu ponosi wydatki z własnej kieszeni na usługi związane z wirusowym zapaleniem wątroby.

Tylko 60% krajów zgłaszających oferuje bezpłatne badania i leczenie wirusowego zapalenia wątroby, całkowicie lub częściowo, w sektorze publicznym. Ochrona finansowa jest niższa w Regionie Afryki, gdzie jedynie około jedna trzecia krajów składających sprawozdania świadczy te usługi bezpłatnie.

Zalecenia dotyczące przyspieszenia eliminacji zapalenia wątroby

W raporcie przedstawiono szereg działań mających na celu udoskonalenie podejścia do wirusowego zapalenia wątroby w zakresie zdrowia publicznego, mających na celu przyspieszenie postępu na drodze do zakończenia epidemii do 2030 r. Obejmują one:

• poszerzenie dostępu do badań i diagnostyki;
• przejście od polityk do ich wdrażania w celu zapewnienia równego traktowania;
• wzmocnienie wysiłków w zakresie profilaktyki podstawowej opieki zdrowotnej;
• uproszczenie świadczenia usług, optymalizacja regulacji dotyczących produktów i dostaw;
• opracowywanie przypadków inwestycyjnych w krajach priorytetowych;
• mobilizacja innowacyjnego finansowania;
• wykorzystanie ulepszonych danych do działań; I
• angażowanie dotkniętych społeczności i społeczeństwa obywatelskiego oraz postęp w badaniach nad ulepszoną diagnostyką i potencjalnymi lekami na wirusowe zapalenie wątroby typu B.

Finansowanie pozostaje wyzwaniem

Finansowanie wirusowego zapalenia wątroby zarówno na poziomie globalnym, jak i w ramach budżetów przeznaczonych na opiekę zdrowotną w poszczególnych krajach nie jest wystarczające, aby zaspokoić potrzeby. Wynika to z połączenia czynników, w tym ograniczonej świadomości na temat interwencji i narzędzi oszczędzających koszty, a także konkurujących priorytetów w globalnych programach zdrowotnych. Celem niniejszego raportu jest rzucenie światła na strategie krajów mające na celu zajęcie się tymi nierównościami i zapewnienie dostępu do narzędzi po najbardziej przystępnych cenach.