Trybunał ONZ ds. Zbrodni wojennych w Hadze zaostrzył kary więzienia dla dwóch byłych serbskich funkcjonariuszy sił bezpieczeństwa.

Jovica Stanišic i Franko Simatovic zostali skazani za szkolenie szwadronów śmierci oskarżonych o czystki etniczne podczas rozpadu Jugosławii.

Będą służyć 15 lat zamiast 12, które pierwotnie miały w 2021 roku.

Ostateczny werdykt sądu w sprawie byłej Jugosławii jest również pierwszym, który dowodzi bezpośredniego związku między państwem serbskim a kampanią czystek etnicznych.

Były szef Serbskiej Służby Bezpieczeństwa Stanisic i jego zastępca Franko Simatovic, starszy agent wywiadu, byli kluczowymi sojusznikami byłego prezydenta Serbii Slobodana Miloszevicia.

Sąd uznał szpiegów za winnych zakładania obozów szkoleniowych i rozmieszczania niesławnych szwadronów śmierci, jednostek paramilitarnych zwanych Czerwonymi Beretami.

Zostali również pociągnięci do odpowiedzialności za udział w zbrodniach w Bośni iw jednym mieście w Chorwacji jako członkowie wspólnego planu przestępczego mającego na celu wyeliminowanie nie-Serbów z połaci ziemi podczas wojen bałkańskich.

Po wydaniu wyroku Kada Hotic, była krawcowa ze Srebrenicy, której ciało męża znaleziono w masowym grobie, rozmawiała z BBC w pobliżu fontanny przed trybunałem i zastanawiała się nad swoimi wieloletnimi poszukiwaniami prawdy.

„Patrzę na to piękne błękitne niebo i ten budynek MTKJ, który zdołał wymierzyć nam częściową sprawiedliwość. Straciłem synów, dwójkę dzieci, braci, nie mogę mieszkać w mojej Srebrenicy, żyję tylko po to, by walczyć o sprawiedliwość Chcę, żeby ludzie żyli w kraju i nie zabijali się nawzajem, wszyscy jesteśmy tylko ludźmi” – powiedziała.

Pani Hotic – która również straciła syna i dwóch braci w ludobójstwie – urodziła się w 1945 roku i nigdy nie poznała swojego ojca, który zginął walcząc z nazistami podczas drugiej wojny światowej.

Powiedziała BBC, że żałuje, że jej matka nigdy nie walczyła o sprawiedliwość dla swojego ojca i ma nadzieję, że to orzeczenie zainspiruje innych.

Ale jak wyjaśnia dr Iva Vukusic, adiunkt historii międzynarodowej na Uniwersytecie w Utrechcie, długość procesu prawnego, który trwał dwie dekady, podkreśla złożoność udowodnienia zbrodni wojennych przed sądami międzynarodowymi i zwraca uwagę na niektóre wyzwania stojące przed badaczami trwającej inwazji na Rosję Ukrainy.

„Wysyła wiadomość, warto nad tym pracować, warto to udokumentować, warto to zbadać, jest nadzieja w tym względzie i nie wszystko stracone” – powiedziała BBC.

Dowody zebrane podczas tych procesów stanowią historyczną narrację tego, co wydarzyło się podczas krwawego rozpadu byłej Jugosławii.

Wielu ma nadzieję, że pomoże to wyleczyć blizny z przeszłości i zbliży podzielone społeczności do budowania pokojowej, zjednoczonej przyszłości.

„To brakujący element układanki” – powiedział Nenad Golcevski z Centrum Prawa Humanitarnego.

„Teraz nie można bardziej zaprzeczyć roli Serbii, jako ostatecznego wyroku, który uzupełnia dziedzictwo, teraz to od nas, mieszkańców Bałkanów, zależy, czy poprowadzimy to dziedzictwo, wykorzystamy je, wyciągniemy wnioski z tak, aby coś takiego nigdy więcej się nie powtórzyło”.