5 stycznia patriarcha Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej w Moskwie Cyryl wezwał do zawieszenia broni na linii frontu między siłami rosyjskimi i ukraińskimi na Ukrainie, aby przeciwne siły mogły obchodzić prawosławne Boże Narodzenie 6 i 7 stycznia. Kilka godzin później rosyjski prezydent Władimir Putin zarządził 36-godzinny rozejm, pierwszy od początku konfliktu, chociaż ostrzał artyleryjski trwał nadal w piątek i sobotę z obu stron.

Czy patriarcha Cyryl wywiera w Rosji takie wpływy, że mógłby narzucić Putinowi zawieszenie broni? Oto spojrzenie na człowieka i rolę, jaką odgrywa.

powiązania KGB

Władimir Michajłowicz Gundiajew w wieku 19 lat wstąpił do seminarium w Leningradzie (obecnie Sankt Petersburg), aw wieku 23 lat został wyświęcony na mnicha. Niecałą dekadę później był już biskupem. „Szybko został zauważony przez metropolitę Nikodema, który w latach 60. i 70. był szefem sekcji stosunków zewnętrznych patriarchatu moskiewskiego. Cyryl został mianowany biskupem w wieku 30 lat z tej sekcji” – wyjaśnia profesor Antoine Nivière, specjalista od rosyjskiej historii kultury i religii na francuskim Uniwersytecie Lotaryngii.

Ta sekcja stosunków zewnętrznych była „niezwykle polityczna i miała bezpośredni kontakt z KGB, ponieważ była regularnie zaangażowana w komunikację z osobistościami religijnymi i władzami politycznymi w innych krajach”. Duchowni pracujący w sekcji musieli „składać pełne sprawozdania po powrocie z podróży zagranicznych i po każdym kontakcie z delegacjami zagranicznymi” – mówi Nivière.

Po rozpadzie ZSRR na początku lat 90. rosyjska komisja parlamentarna badająca działalność KGB uznała za wysoce prawdopodobne, że agent znany wówczas jako „Michajłow” to człowiek znany obecnie jako rosyjski patriarcha Cyryl. „Wszystkie te elementy prowadzą do silnego podejrzenia o powiązania między KGB a rosyjskim Kościołem, który w tamtym okresie był bardzo kontrolowany i inwigilowany”, mówi Nivière. Ojciec i dziadek patriarchy Cyryla, obaj duchowni, byli internowani w sowieckich łagrach.

25 lutego 1991 r. Władimir Gundiajew został podniesiony do godności metropolity smoleńskiego i kaliningradzkiego. Został wybrany i intronizowany jako patriarcha Moskwy i całej Rosji 1 lutego 2009 roku.

Władza „z góry na dół”.

Patriarcha Cyryl „ma duży wpływ na społeczeństwo obywatelskie, wyznawców prawosławia i rosyjski rząd w tym sensie, że jest osobą publiczną, która od dawna jest zaangażowana w gorące kwestie rosyjskiego społeczeństwa. Aktywnie uczestniczy w debacie publicznej od czasów sowieckich, zwłaszcza w ciągu ostatnich dziesięciu lat” – mówi Cyril Bret, pracownik naukowy ds. Rosji i Europy Wschodniej w Jacques Delors Institute i wykładowca w Sciences Po Paris.

Jako taki jest niezwykle wpływowy w Rosji, ale nie tylko: „Przewodzi największej chrześcijańskiej społeczności prawosławnej na świecie i najbogatszemu duchowieństwu prawosławnemu na świecie. W związku z tym ma również niezwykle silne wpływy międzynarodowe” — mówi Bret.

„Podobnie jak Władimir Putin na szczeblu państwowym, patriarcha Cyryl od 2009 roku narzucił odgórną strukturę władzy w Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. To on podejmuje wszystkie decyzje, które następnie przekazywane są biskupom. Narzuca swoją wolę i swoje wybory” – mówi Nivière.

>> „Święty cel”: Rosja maluje napaść na Ukrainę w kategoriach duchowych

76-letni Cyryl wyrobił sobie miejsce wśród rosyjskiego establishmentu. „On nie ma żadnej oficjalnej władzy na poziomie państwa rosyjskiego, właściwie mówiąc. Nie jest „duchowym przewodnikiem” reżimu. Niemniej jednak jest częścią systemu, ponieważ reprezentuje główną tradycyjną religię w Rosji” – mówi Nivière.

„Patriarcha Cyryl jest kimś bardzo inteligentnym, błyskotliwym, zdolnym. Ma zmysł polityczny i wyjątkowo dobrze wypowiada się publicznie. Dla ludzi o tej samej mentalności co KGB, jak Putin, jest jednym z nich”. Cyryl jest częścią systemu „putyńskiego” i rosyjskiego establishmentu „ponieważ złożył im wiele przyrzeczeń i wykonał„ dobre i lojalne ”usługi dla państwa”.

Bliskość Putina, „ale bez silnego współudziału”

Patriarcha Cyryl ma „bliskie powiązania ze środowiskami rządowymi, zwłaszcza z konserwatywnym odłamem partii prezydenckiej Jedna Rosja. Ma bardzo bliskie relacje z [former Russian president and prime minister] Dmitrij Miedwiediew. Jest blisko z Władimirem Putinem, nawet jeśli nie jest to relacja osobista” — mówi Bret.

„Władimir Putin i patriarcha Cyryl spotykają się regularnie. Czasami przebywali razem na krótko w rosyjskich klasztorach. Istnieje między nimi pewna bliskość, ale nie silny współudział. To subtelna gra o wzajemnym zainteresowaniu” — mówi Nivière.

Jak zaznacza Bret, Cyryl „wspierał politykę rodzinną rządu, a także kampanię wojskową Rosji w Syrii od 2015 roku”.

Od dojścia Cyryla na głowę rosyjskiego patriarchatu był on przedmiotem kilku skandali w prasie, które nieco nadszarpnęły jego wizerunek. „Widzieliśmy zdjęcia, na których pływał na pokładzie luksusowego jachtu, a na innym zdjęciu miał zegarek o wartości od 20 000 do 25 000 euro, który był słabo rozmyty” — mówi Nivière. „Jego wizerunek nie jest zbyt pozytywny dla części rosyjskich prawosławnych”.

Dla Nivière „sprawia wrażenie człowieka władzy, który lubi otaczać się pewnym komfortem. Pomimo tego, że jest mnichem, jak wszyscy prawosławni biskupi, nie cieszy się reputacją ascezy – w przeciwieństwie na przykład do papieża Franciszka”.

Od czasu inwazji Rosji na Ukrainę 24 lutego 2022 r. patriarcha Cyryl gorąco popiera wybory prezydenta Rosji. Wygłosił kilka kazań na ten temat, udzielając błogosławieństwa wojskom rosyjskim, jednocześnie potępiając władze ukraińskie.

W homilii wygłoszonej 27 lutego 2022 r. zwierzchnik Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej zakwalifikował walczących przeciwko „historycznej jedności” Rosji i Ukrainy jako „siły zła”. Pod koniec września zapewnił w kazaniu, że ci, którzy zginęli podczas wypełniania „obowiązku” wojskowego, „złożyli ofiarę, która zmywa wszelki grzech”.

„Wezwanie do rozejmu [for Orthodox Christmas] pozwala patriarsze Cyrylowi poprawić swój wizerunek, który od początku konfliktu został bardzo nadszarpnięty, zwłaszcza wśród prawosławnych Ukraińców. To także próba poprawy jego wizerunku na arenie międzynarodowej iw stosunkach ekumenicznych z innymi kościołami chrześcijańskimi” – wyjaśnia Nivière. „Ten gest pozwala mu również pokazać, że nie jest podżegaczem wojennym, za jakiego go opisywano w ciągu ostatnich kilku miesięcy”.

Ten artykuł został zaadaptowany z francuskiego oryginału autorstwa Nicolette Bundy