Nasiona, które zapewniają powiązanie genetyczne między dwiema współczesnymi odmianami czerwonych i białych winogron uprawianych ponad 1100 lat temu – i najwyraźniej zostały wymienione w dwóch różnych księgach Biblii – zaowocowały „niezwykłym i ekscytującym odkryciem” archeologów z Uniwersytetu w Tel Awiwie ( TAU) i Uniwersytetu w Hajfie.

„Odkryto, że jedno starożytne ziarno należy do odmiany Syriki, nadal używanej do produkcji wysokiej jakości czerwonego wina w Grecji i Libanie. Ponieważ winorośle są zwykle nazywane od miejsca ich pochodzenia, jest całkiem możliwe, że nazwa Syriki pochodzi od Nahal Sorek, ważnego strumienia na Wzgórzach Judzkich. Drugie ziarno zostało zidentyfikowane jako spokrewnione z odmianą Be’er białych winogron wciąż rosnących w piaskach Palmachim na wybrzeżu Morza Śródziemnego.

Nowe badanie było prowadzone przez paleogenomiczne laboratorium Muzeum Historii Naturalnej Steinhardt TAU ​​i Uniwersytetu w Hajfie, które analizowały DNA ze starożytnych lokalnych nasion winorośli odkrytych podczas wykopalisk archeologicznych na Negewie.

Co znaleźli?

Badania genetyczne prowadzili dr Pnina Cohen z TAU i dr Meirav Meiri. Nasiona znaleziono podczas wykopalisk archeologicznych prowadzonych przez prof. Guya Bar-Oza i współpracowników z Wydziału Archeologii i Kultur Morskich Uniwersytetu w Hajfie, we współpracy z naukowcami z Israel Antiquities Authority.

Wśród innych uczestników znaleźli się badacze z Instytutu Nauki Weizmanna w Rehovot, Uniwersytetu Bar-Ilan w Ramat Gan wraz z instytucjami badawczymi z Francji, Danii i Wielkiej Brytanii. Artykuł został właśnie opublikowany w wiodącym czasopiśmie naukowym PNAS pod tytułem „Ancient DNA from a Lost Negev Highlands Desert winogron ujawnia późną antyczną linię wina”.

Powiedzieli, że pierwsza odmiana może nawet pojawić się w Biblii – w błogosławieństwie Jakuba dla jego syna Judy: „Przywiąże swego osła do winorośli, swego źrebaka do najwyborniejszej gałęzi (soreka); wypierze swoje szaty w winie, swoje szaty we krwi winogron (Rdz 49,11); a być może również zasugerowano w gigantycznym kiście winogron przywiezionym przez ludzi wysłanych przez Mojżesza w celu zbadania Ziemi Izraela: „Kiedy dotarli do Doliny Eszkol (określanej przez niektórych jako Nahal Sorek), odcięli gałąź z pojedynczym kiść winogron. Dwóch z nich niosło ją na drzewcu między sobą” (Lb 13, 23).

Bar-Oz zauważył, że „wykopaliska archeologiczne prowadzone w Negewie w ostatnich latach ujawniły kwitnący przemysł winiarski z okresu bizantyjskiego i wczesnego arabskiego (około IV do IX wieku n.e., zwłaszcza na stanowiskach Shivta, Haluza, Avdat i Nizana, które były wówczas dużymi, kwitnącymi miastami. Znaleziska obejmują duże prasy do wina, dzbany, w których przechowywano ekskluzywne wino eksportowane do Europy oraz pestki winogron konserwowane przez ponad 1000 lat”.

Dodał, że przemysł ten „stopniowo podupadał po podboju muzułmańskim w VII wieku, ponieważ islam zabrania spożywania wina. Uprawa winorośli na Negewie została wznowiona dopiero w czasach nowożytnych, w państwie Izrael, głównie od lat 80-tych. Branża ta opiera się jednak głównie na odmianach winorośli importowanych z Europy”.

Szczególnie interesującym znaleziskiem był duży skarb pestek winogron, odkryty na podłodze zapieczętowanego pokoju w Avdat. Naukowcy wyjaśniają, że nasiona te stosunkowo dobrze się zachowały dzięki ochronie przed zjawiskami klimatycznymi, takimi jak ekstremalne temperatury, powodzie czy odwodnienie. W nadziei na odkrycie, do jakich odmian mogą należeć nasiona, naukowcy przygotowali się do ekstrakcji ich DNA w laboratorium paleogenetycznym.

„Nauka paleogenomiczna wykorzystuje szereg zaawansowanych technologii do analizy starożytnych genomów, głównie na podstawie znalezisk archeologicznych. Ponieważ cząsteczka DNA jest bardzo wrażliwa i rozpada się z czasem, zwłaszcza w wysokich temperaturach, zwykle otrzymujemy tylko małe fragmenty DNA, często w złym stanie zachowania” – wyjaśnił Meiri. „Aby je chronić, pracujemy w specjalnych warunkach: laboratorium paleogenetyczne jest odizolowanym, czystym laboratorium z dodatnim ciśnieniem powietrza, które zatrzymuje zanieczyszczenia, i wchodzimy do niego w wysterylizowanych„ skafandrach kosmicznych ”, znanych wszystkim z pandemii COVID”.

Naukowcy najpierw szukali materii organicznej pozostałej w nasionach za pomocą FTIR (spektroskopii w podczerwieni z transformacją Fouriera) – techniki chemicznej wykorzystującej promieniowanie podczerwone do wytworzenia widma światła, które identyfikuje zawartość próbki. Znajdując pozostałości materii organicznej w 16 nasionach, pobrali DNA z próbek.

Wyekstrahowany DNA został zsekwencjonowany, z naciskiem na około 10 000 miejsc genomowych, w których zwykle znajdują się cechy specyficzne dla odmiany; wyniki porównano z bazami danych współczesnych winorośli z całego świata. W 11 próbkach jakość materiału genetycznego była zbyt słaba, aby można było wyciągnąć jednoznaczne wnioski, ale trzy z pozostałych próbek zostały zidentyfikowane jako ogólnie należące do odmian lokalnych.

Ostatecznie dwie próbki najwyższej jakości, obie z około 900 roku n.e., zostały zidentyfikowane jako należące do określonych lokalnych odmian, które istnieją do dziś. Inne wysokiej jakości nasiona zidentyfikowane jako spokrewnione z Be’er, białą odmianą winorośli wciąż rosnącą na piaskach Palmachim na pozostałościach winnic prawdopodobnie opuszczonych w połowie XX wieku. Po raz pierwszy naukowcom udało się wykorzystać genom pestek winogron do określenia koloru owocu, odkrywając, że w rzeczywistości był to biały winogrono – najstarszy okaz botaniczny białej odmiany, jaki kiedykolwiek zidentyfikowano.

Be’er, wyjątkowa lokalna odmiana pochodząca z Ziemi Izraela, jest dziś używana przez winiarnię Barkan do produkcji specjalnego białego wina. „Wspaniałą rzeczą w paleogenetyce jest to, że czasami małe przedmioty mogą opowiedzieć wielką historię. Tak właśnie stało się w naszym badaniu. Dzięki odrobinie DNA wyekstrahowanego z dwóch pestek winogron byliśmy w stanie prześledzić ciągłość lokalnego przemysłu winiarskiego – od okresu bizantyjskiego, ponad 1000 lat temu, do dnia dzisiejszego” – podsumowuje Meiri.

„Wierzymy, że nasze odkrycia mają również znaczenie dla nowoczesnego izraelskiego przemysłu winiarskiego, który rozwija się i kwitnie w ostatnich dziesięcioleciach. Dziś większość uprawianych tu odmian została sprowadzona z Europy, przez co tamtejsze warunki nie są dla nich optymalne. Lokalne odmiany mogą być bardziej odpowiednie dla lokalnego klimatu i gleby, zwłaszcza na Negewie. Nasze badania otwierają nowe ścieżki przywracania i ulepszania starożytnych lokalnych odmian, aby tworzyć winogrona, które są bardziej odpowiednie do trudnych warunków klimatycznych, takich jak wysokie temperatury i niewielkie opady” – powiedziała.