Ziścił się najgorszy sen Putina: Europa radzi sobie bez rosyjskiego gazu
Prawdopodobnie nie tego spodziewał się Władimir Putin, kiedy podjął decyzję o inwazji na Ukrainę: że w niecałe dwa lata Unia przestanie być największym odbiorcą rosyjskiego gazu. Z danych Europejskiego Urzędu Statystycznego wynika, że przez pierwszych dziewięć miesięcy br. do państw Wspólnoty spłynęło rurociągami 15 mln ton rosyjskiego gazu. Dla porównania: w analogicznym okresie ub. r. UE importowała z Rosji w ten sposób 36,4 mln ton. To oznacza tąpnięcie o 58 proc.
Nieco mniejszy spadek miał miejsce w przypadku gazu skroplonego, czyli LNG. O ile w pierwszych dziewięciu miesiącach 2023 r. z Rosji do Europy przypłynęło 7 mln ton tego surowca, o tyle w 2022 r. było to 7,3 mln ton, czyli o 4 proc. mniej. Kreml nigdy nie był najważniejszym dostawcą LNG dla Europy (plasuje się na trzecim miejscu), ale zawsze był numerem 1, jeśli idzie o gaz ziemny sprowadzany rurociągami. Wydarzenia z ostatnich kilkunastu miesięcy sprawiły, że w tej klasyfikacji spadł o dwa oczka i jest teraz dostawcą nr 3.
Europie sprzyja amerykański cud łupkowy
Ubytki po rosyjskim gazie państwa Wspólnoty wypełniają na dwa sposoby. Po pierwsze, rurociągami do Europy płynie więcej gazu z Norwegii (ale też Algierii). Po drugie, Europejczycy sprowadzają do siebie dwa razy więcej gazu skroplonego niż jeszcze w 2021 r.; za prawie połowę dostaw odpowiadają Stany Zjednoczone, które w ten sposób stały się największym beneficjentem rynkowej próżni pozostałej po odwróceniu się europejskich klientów od Kremla.
W tej gigantycznej zmianie było trochę polityki, a trochę szczęścia. Polityki, bo UE już od jakiegoś czasu chciała uniezależnić się od dostaw z Rosji (choć należy przypomnieć, że nie każdy kraj miał takie ambicje, vide postawa Niemiec wobec gazociągów Nord Stream 1 i 2). Szczęścia — bo fakt, że USA akurat teraz są w stanie słać do Europy tyle statków z LNG, jest złożeniem dwóch procesów: rewolucji łupkowej w Stanach, która zapewniła dostęp do dużych złóż tego surowca oraz rozwoju mocy eksportowych, których do niedawna w USA jeszcze nie było. Pierwszy terminal do eksportu LNG — Sabine Pass w Luizjanie — powstał dopiero w 2016 r. i od tamtej pory Amerykanie ostro inwestują w budowę kolejnych.
- Poniewczasie spełniły się więc słowa Donalda Trumpa, który po spotkaniu z szefem Komisji Europejskiej w 2018 r. (udało się wtedy nie dopuścić do wojny handlowej między USA a UE) zapowiedział, że Europejczycy wkrótce zaczną kupować “olbrzymie ilości” amerykańskiego LNG (“a mamy go sporo!”, rzucił faktograficznie ówczesny lokator Białego Domu).
- PRZECZYTAJ: Europa importuje coraz więcej LNG z Rosji. Dwa państwa w światowej czołówce
Mocne zapasy na zimę
W efekcie, o ile w pierwszych miesiącach wojny Europa martwiła się, czy nie zmarznie na przełomie 2022/2023 r., o tyle w tym roku temat zimowych zapasów gazu kompletnie zniknął z prasowych nagłówków. Przyczyna jest prosta: magazyny błękitnego paliwa państw członkowskich były pełne w 90 proc. już w sierpniu, czyli na 2,5 miesiąca przed 1 listopada – terminie wyznaczonym przez Komisję Europejskim na osiągnięcie tego uznawanego za bezpieczny nawet wobec ataku mroźnej zimy poziomie.
I chociaż od tamtej pory poziom napełnienia europejskich magazynów nieco spadł (do 87 proc.), to i tak obecnie Europa jest w znacznie lepszej sytuacji niż w poprzednich latach – dla przykładu w 2021 r. o tej porze roku wskaźnik ten miał wartość niecałych 60 proc. (co i tak nie jest poziomem kryzysowym).
Magazyny gazu ziemnego to podstawa zimowej stabilności. To najczęściej podziemne instalacje wykorzystujące albo wyeksploatowane złoża gazu ziemnego (czyli znajdującą się pod ziemią wolną przestrzeń, którą kiedyś wypełniał gaz; wtedy nazywane są “złożowymi”) albo naturalne formacje powstałe w pokładach soli (wtedy nazwane są “kawernowymi”). Możliwe jest również przechowywanie gazu w nieczynnych kopalniach, np. węgla kamiennego.
System magazynowania działa w następujący sposób: latem, kiedy zapotrzebowanie na błękitne paliwo jest mniejsze, wtłacza się je pod ziemię. Zimą, kiedy zapotrzebowanie jest większe, system wypompowuje stamtąd gaz, uzupełniając w ten sposób niedobory w sieci.
Polska ma za małe magazyny
Magazyny gazu istnieją także w Polsce (ich stan napełnienia wynosi obecnie powyżej 90 proc.). Jest ich siedem; pięć to magazyny złożowe (Husów, Strachocina, Brzeźnica, Swarzów, Wierzchowice), a dwa – kawernowe (Mogilno i Kosakowo). Oprócz tego istnieją również dwa magazyny złożowe gazu gaz zaazotowanego (Daszewo i Bonikowo; taki gaz jest albo sprzedawany lokalnie, albo po odazotowaniu wtłaczany do sieci ogólnej jako gaz wysokometanowy).
Magazyny złożowe różnią się od kawernowych charakterystyką działania: te pierwsze wolno się napełniają i wolno opróżniają; te drugie można szybko napełnić i szybko opróżnić. Te pierwsze są więc doskonałe do codziennej regulacji systemu, kiedy potrzebne jest nieznaczne zwiększenie dostępnej “mocy bazowej”; te drugie świetnie sprawdzają się z kolei, kiedy zapotrzebowanie na błękitne paliwo gwałtownie wzrasta.
Obecnie pojemność magazynów gazu w Polsce wynosi 3,2 mld metrów sześc. Wydaje się, że to dużo, ale w rzeczywistości to tylko ok. 15 proc. rocznego zapotrzebowania. Dlatego PGNiG, a teraz Orlen rozbudowują magazyn w Wierzchowicach, co zwiększy jego pojemność o 61 proc., czyli z obecnych 1,3 do 2,1 mld metrów sześciennych. W Europie są jednak kraje, które są w stanie w magazynach umieścić nawet ok. 50 proc. (Węgry, Czechy) czy prawie 70 proc. (Słowacja) rocznego zapotrzebowania.
