Rozprzestrzenianie się wysoce zjadliwego wirusa ptasiej grypy H5N1 wśród zwierząt jest bezprecedensowe i stwierdzono je na wszystkich kontynentach – z wyjątkiem Oceanii – a Organizacja Narodów Zjednoczonych nazwała je „globalną zwierzęcą pandemią odzwierzęcą”.

Wiadomo, że wirus H5N1 może zarazić ponad 350 gatunków ptaków i blisko 60 gatunków ssaków, przy czym migrujące ptactwo wodne – w tym kaczki, łabędzie, gęsi i mewy – jest szczególnie podatne na różne wirusy grypy przenoszone przez ptaki. Ptactwo wodne zakażone wirusem H5N1 jest zwykle bezobjawowym nosicielem, jednakże ptaki te mogą zakażać inne gatunki (w tym ssaki) wzdłuż swoich tras migracyjnych. To globalne przeniesienie umożliwia rozprzestrzenianie się chorób oraz ciągłe dostosowywanie się genetyki i zjadliwości wirusa.

Niepokojące jest to, że dowody wskazują, że zmiana klimatu wydaje się mieć wpływ na pojawienie się wirusów odzwierzęcych, takich jak H5N1. Wraz ze zmianą globalnych warunków klimatycznych zmieniają się również wzorce i trasy migracji ptaków. Wyższe temperatury i ekstremalne warunki pogodowe spowodowały zmiany populacji na dużą skalę u szeregu gatunków umiarkowanych. Zmiany te doprowadziły do ​​pojawienia się chorób na obszarach – i w konfiguracjach genetycznych – całkowicie wyjątkowych i bezprecedensowych.

H5N1 wyraźnie wskazuje, że monitorowanie chorób i wysiłki w zakresie reagowania stanowią zasadniczą część każdej strategii przystosowania się do zmiany klimatu i łagodzenia jej.

H5N1

Ekologia i genetyka wirusów H5N1 uległy znaczącym zmianom od czasu ich pierwszego wykrycia w Chinach w 1997 r.

Wirus H5N1 wykryto w regionach polarnych, a pierwszy potwierdzony przypadek śmierci niedźwiedzia polarnego z powodu H5N1 odnotowano na Alasce w 2022 r. Na Antarktydzie odnotowano znaczny wskaźnik śmiertelności rodzimych populacji słoni i fok futerkowych w wyniku narażenia na wirusa .

Niemigrujące dzikie ptaki są bardzo podatne na infekcje H5N1 przenoszone na skrzydłach swoich bardziej przejściowych kuzynów. Według Światowego Systemu Informacji o Zdrowiu Zwierząt na całym świecie zginęło około 75 000 ptaków. Jednakże wysiłki zmierzające do dokładnego oszacowania całkowitej liczby dzikich ptaków, które padły w wyniku H5N1, utrudniają problemy z jakością i dostępnością danych.

Tymczasem w raporcie z 2022 r. na temat stanu dzikiego ptactwa w Stanach Zjednoczonych oszacowano, że ponad trzy miliardy ptaków zginęło częściowo z powodu czynników związanych z klimatem.

Na lądzie u bydła mlecznego wykryto wirusa H5N1, a w 2024 r. pracownik rolny w Teksasie został zakażony H5N1. Przypadki te sugerują, że wirus H5N1 przystosowuje się do zakażania żywicieli będących ssakami.

W marcu tego roku zaczęły pojawiać się doniesienia o nietypowych przypadkach śmierci młodych kóz na farmie w Minnesocie. W tej samej hodowli osobniki w stadzie drobiu uzyskały wynik pozytywny na obecność wirusa H5N1, a kozy i drób miały wspólne przestrzenie i źródła wody. Później ustalono, że szczepy H5N1 zarówno u drobiu, jak i kóz były ze sobą silnie powiązane.

W maju 2024 r. Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych potwierdził wykrycie wirusa H5N1 u alpak na farmie w Idaho. Podobnie jak w poprzednich przypadkach, w tym gospodarstwie również wynik testu populacji drobiu przydomowego na obecność wirusa H5N1 był pozytywny, a w całym gospodarstwie wykryto niezwykle duże ilości wirusa. Do chwili obecnej 12 stanów USA zgłosiło ogniska wirusa H5N1, które dotyczyły 101 stad bydła mlecznego.

Przeczytaj więcej: Uncja zapobiegania: nadszedł czas, aby podjąć działania w sprawie ptasiej grypy H5N1, ponieważ stawka jest ogromna

Odkrycia wirusa H5N1 na farmach, wraz z niedawną analizą wzorców rozprzestrzeniania się wirusa, potwierdzają znaczenie zmiany klimatu zmieniającej wzorce migracji ptaków w rozprzestrzenianiu się wirusów na całym świecie.

Zmiany klimatyczne i H5N1

Istnieje coraz więcej dowodów na to, że zmiany klimatyczne przyspieszają globalne rozprzestrzenianie się i pojawianie się nowych wariantów H5N1, a także dowody na to, że szersze wahania sezonowe umożliwiają pojawienie się nowych wariantów H5N1.

W Ameryce Północnej cieplejsze zimy i wcześniejszy początek wiosny, będące przyczyną globalnego ocieplenia, mogą umożliwić niektórym patogenom zależnym od wilgoci przeżycie i łatwiejsze rozprzestrzenianie się. Tymczasem chłodniejsze i bardziej wilgotne warunki mogą zwiększyć przeżywalność wirusów grypy w ptasich odchodach i zanieczyszczonej wodzie.

Mówiąc najprościej, rozprzestrzenianie się wirusów grypy na całym świecie jest podyktowane ich zdolnością do przetrwania wystarczająco długo w miejscu, aby móc przenieść się gdzie indziej, a zmiana klimatu w niektórych przypadkach zwiększa prawdopodobieństwo tego przeżycia.

Niedawne przypadki przenoszenia wirusa z drobiu na ludzi i bydła na ludzi podkreślają zagrożenia stwarzane przez te wirusy oraz znaczenie zrozumienia, w jaki sposób zmiany klimatyczne wpływają na ich rozprzestrzenianie się.

Implikacje i łagodzenie

Wirus H5N1 stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego, a niedawne przypadki w USA – w połączeniu z wysokimi wskaźnikami śmiertelności wirusa H5N1 u ludzi – podkreślają potrzebę czujnego monitorowania.

Radzenie sobie z wirusami zawsze stanowi wyzwanie, jednak zmiany klimatyczne wywracają do góry nogami wiele konwencjonalnych poglądów, ponieważ zmieniające się wzorce migracji ptactwa wodnego i warunki środowiskowe zmuszają nas do zmiany strategii. Wzmocnienie infrastruktury opieki zdrowotnej i edukacja społeczności na temat zagrożeń wywołanych wirusem H5N1 to istotne elementy kompleksowej strategii reagowania.

Przeczytaj więcej: Jak zmiany klimatyczne wpływają na rozprzestrzenianie się chorób – cztery niezbędne lektury

Kluczowe znaczenie ma promowanie zrównoważonych praktyk rolniczych, takich jak poprawa bezpieczeństwa biologicznego na fermach drobiu i bydła, zmniejszanie gęstości pogłowia zwierząt gospodarskich i ulepszanie systemów wentylacji obór. Innowacyjna technologia inteligentnego rolnictwa może również pomóc w śledzeniu infekcji wirusowych w oborach dla drobiu.

Wysiłki na rzecz ochrony są niezbędne do utrzymania zdrowych ekosystemów i zminimalizowania rozprzestrzeniania się wirusów. Przywracanie siedlisk naturalnych może złagodzić skutki zmiany klimatu dla populacji dzikiego ptactwa, zmniejszając w ten sposób ryzyko przeniesienia wirusa H5N1.

W przyszłości światowi przywódcy będą musieli zachować czujność w odniesieniu do trajektorii wirusa H5N1. Międzynarodowa współpraca w zakresie zarządzania chorobami będzie miała kluczowe znaczenie dla wdrożenia strategii adaptacji do klimatu, aby chronić zdrowie zarówno naszej planety, jak i jej mieszkańców przed wirusami takimi jak H5N1.