W niedawnym badaniu opublikowanym w The Lancet Infectious Diseases naukowcy ocenili globalne, krajowe i regionalne obciążenie oraz trendy w gruźlicy.

Badanie: Globalny, regionalny i krajowy postęp w odniesieniu do poszczególnych grup wiekowych w kierunku kluczowych osiągnięć Strategii WHO dotyczącej eliminacji gruźlicy na rok 2020: systematyczna analiza na potrzeby badania Global Burden of Disease Study 2021. Źródło obrazu: SewCreamStudio/Shutterstock.com

Tło

Gruźlica w znacznym stopniu przyczynia się do globalnego obciążenia chorobami, mimo że jest chorobą, której można zapobiegać i którą można wyleczyć. Co roku jest przyczyną ponad miliona zgonów, a w 2019 r. była główną przyczyną zgonów spowodowanych pojedynczym czynnikiem zakaźnym. Globalne inicjatywy mające na celu walkę z gruźlicą są widoczne od lat 90. XX wieku.

Strategia Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dotycząca zwalczania gruźlicy ma na celu przyspieszenie postępu poprzez zmniejszenie zachorowalności i zgonów na gruźlicę o 90–95% w latach 2015–2035.

Dlatego też, aby ocenić postęp w osiąganiu tych celów, konieczna jest ocena tendencji w zakresie globalnego obciążenia gruźlicą.

O badaniu

W niniejszym badaniu naukowcy sprawdzili poziomy i tendencje w zakresie globalnego obciążenia gruźlicą oraz osiągnięcia kluczowych wskaźników zachorowalności i śmiertelności w zależności od wieku. Wykorzystali dane z badania Global Burden of Diseases, Injuries and Risk Factors Study 2021.

Zespół uwzględnił dane dotyczące rejestracji czynności życiowych, nadzoru śmiertelności i minimalnie inwazyjnej diagnostyki próbek tkanek pod kątem śmiertelności z powodu gruźlicy u osób bez współzakażenia ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV).

Modelowanie zespołu przyczyn zgonów umożliwiło oszacowanie śmiertelności u osób bez współzakażenia wirusem HIV według wieku, płci, lokalizacji i roku. Ponadto do oszacowania zgonów w zależności od wieku wśród osób zakażonych wirusem HIV zastosowano podejście ułamkowe przypisane do populacji.

Równolegle modelowano częstość występowania, zapadalność i śmiertelność na gruźlicę w zależności od wieku, stosując metaregresję bayesowską modelu choroby. Obliczono liczbę zgonów z powodu gruźlicy, które można przypisać czynnikom ryzyka.

Ponadto oceniono wpływ pandemii choroby koronawirusowej 2019 (COVID-19) na śmiertelność w krajach, w których w 2019 r. odnotowano co najmniej 10 zgonów z powodu gruźlicy w każdej grupie wiekowej.

Szacunkowe dane dotyczące zapadalności i śmiertelności na gruźlicę zagregowano według statusu HIV, a szacunkowe obciążenie wszystkimi postaciami gruźlicy przedstawiono dla pięciu grup wiekowych – < 5, 5–14, 15–49, 50–69 i ≥ 70 lat. Podano roczne współczynniki zmian (ARC) specyficzne dla zapadalności i śmiertelności.

Wyniki

Ogółem w 2021 r. odnotowano odpowiednio 9,4 i 1,35 mln przypadków gruźlicy i zgonów. Spośród nich przypadki gruźlicy i współzakażenia wirusem HIV stanowiły milion przypadków i 205 000 zgonów. Standaryzowane względem wieku współczynniki zapadalności i umieralności wynosiły odpowiednio 115 i 16,2 na 100 000 mieszkańców. W latach 1990–2021 wskaźniki te spadły o 37–61,1%.

W 2021 r. w grupie wiekowej poniżej 5 lat odnotowano 3,8% incydentów i 4,5% zgonów, a w grupie wiekowej 5–14 lat – 4,7% przypadków i 1,5% zgonów. Najwięcej przypadków (54,9%) i zgonów (36,4%) w 2021 r. odnotowano w grupie wiekowej 15–49 lat.

W 2021 r. wskaźniki zapadalności przekroczyły 100 na 100 000 osób w wieku do pięciu lat w 34 krajach oraz w wieku 5–14 lat w 14 krajach.

Co więcej, współczynniki zapadalności przekroczyły 500 na 100 000 osób w grupach wiekowych 15–49, 50–69 i ≥ 70 lat odpowiednio w dziewięciu, 33 i 50 krajach.

Wskaźniki umieralności przekraczały 25 na 100 000 osób w grupach wiekowych < 5, 5–14 i 15–49 lat odpowiednio w 20, 1 i 37 krajach. Warto zauważyć, że współczynniki umieralności przekraczające 300 na 100 000 osób zaobserwowano w grupach wiekowych 50–69 i ≥ 70 lat odpowiednio w ośmiu i 44 krajach.

ARC w zapadalności na gruźlicę były największe wśród osób w wieku < 5 lat oraz 5–14 lat w latach 2020–2021, zmniejszając się odpowiednio o 4,1% i 3,7%, podczas gdy w grupach wiekowych dorosłych spadek wyniósł około 2%.

Co więcej, największe ARC dla współczynników umieralności zaobserwowano w tych samych grupach wiekowych. W latach 2010–2021 największe ARC standaryzowane pod względem wiekowym miały Azję Środkową oraz Europę Środkowo-Wschodnią.

W skali globalnej wskaźniki zapadalności w każdym wieku spadły o 6,26% w latach 2015–2020, przy spadku o 4,9% w przypadku mężczyzn i 7,9% w przypadku kobiet. W tym samym okresie globalna liczba zgonów z powodu gruźlicy spadła o 11,9%, przy czym większa zmiana dotyczyła kobiet (13,8%). Globalna liczba zgonów z powodu gruźlicy spadła do miliona po usunięciu skumulowanego wpływu czynników ryzyka (cukrzyca, palenie i spożywanie alkoholu).

Do analizy wpływu Covid-19 włączono czterdzieści jeden krajów. W związku z tym w 2020 r. spodziewano się 50 900 zgonów z powodu gruźlicy w porównaniu do 45 500 zaobserwowanych zgonów, co odpowiada 5 340 mniej zgonów niż oczekiwano.

Dwadzieścia krajów w dalszym ciągu przekazywało dane do 2021 r. W krajach tych spodziewano się 39 600 zgonów w porównaniu z 39 000 zaobserwowanych.

Wnioski

Pierwsze pośrednie cele pośrednie WHO dotyczące leczenia gruźlicy nie zostały osiągnięte w 2020 r., przy czym w latach 2015–2020 współczynniki zachorowalności i śmiertelności spadły odpowiednio o zaledwie 6% i 12%.

Postęp był zróżnicowany w poszczególnych grupach wiekowych; osoby poniżej 15. roku życia wykazały najostrzejsze spadki, podczas gdy w grupach starszych spadki były minimalne.

Kamienie milowe dotyczące zachorowalności i umieralności na gruźlicę końcową osiągnęły w 2020 r. odpowiednio jedynie 15 i 17 krajów.

W związku z tym programy kontroli powinny oceniać te kraje w celu zbadania czynników wpływających na ich postęp. Co więcej, wpływ pandemii Covid-19 był niejednorodny i niepewny, co wymagało dodatkowych danych.