W najgorszym przypadku polio powoduje paraliż: „Polio Paul” Aleksander musiał spędzić 70 lat w żelaznym płucu, po tym jak przeżył chorobę w dzieciństwie. Dzieci są nadal zagrożone w Pakistanie i Afganistanie, gdzie polio jest chorobą endemiczną. Polio jest bardzo zaraźliwą chorobą wirusową wywoływaną przez wirusa polio. Może powodować trwałe kalectwo, a nawet śmierć, zwłaszcza u dzieci poniżej piątego roku życia. Obecnie na świecie występują dwa typy polio: dziki wirus polio i wirus polio pochodzący ze szczepionek. Ta ostatnia pochodzi z doustnej szczepionki przeciwko polio, znanej jako szczepionka Sabina lub OPV.

Dziki wirus polio został wyeliminowany w większości krajów, z wyjątkiem Afganistanu i Pakistanu. Wirusa polio pochodzącego ze szczepionki wykryto w Jemenie i Afryce Środkowej. Zarówno w postaci dzikiej, jak i pochodzącej ze szczepionki, występują trzy typy wirusów — typy 1, 2 i 3. Chociaż polio pochodzące ze szczepionki może przybierać postać dowolnego z trzech typów, typ 1 jest jedyną pozostałą formą dzikiego wirusa polio. (Przeczytaj także: Dzień Polio 3 marca 2024 r.: 5 korzyści szczepionki przeciwko polio dla Twojego dziecka )

Typy 2 i 3 uznano za wykorzenione w 2015 i 2019 r. Chociaż wszystkie typy dzikiego wirusa polio mogą powodować te same objawy, istnieją różnice w zakresie ich szkodliwości, a odporność na jeden typ nie chroni przed innymi typami.

Jakie są objawy?

Większość osób zakażonych polio przebiega bezobjawowo. Mniej więcej jedna na cztery osoby doświadcza objawów grypopodobnych, takich jak ból gardła, gorączka, bóle głowy lub bóle brzucha. Zwykle objawy te ustępują samoistnie po dwóch do pięciu dniach.

Chociaż jest to rzadkie zjawisko, u bardzo małego odsetka – mniej niż 1% – osób zakażonych wirusem polio występują bardzo niebezpieczne objawy, takie jak trwały paraliż, który może prowadzić do trwałego kalectwa, a nawet śmierci, gdy wirus wpływa na mięśnie niezbędne do oddychania.

Czasami u dzieci, które wydają się całkowicie wyzdrowiały, później, w wieku dorosłym, może rozwinąć się zespół post-polio, który charakteryzuje się nowym bólem mięśni, osłabieniem, a nawet paraliżem.

Jak przenosi się polio?

Wirus infekuje jelita i gardło człowieka. Może tam przetrwać wiele tygodni. Rozprzestrzenia się w społeczeństwie poprzez kontakt z kropelkami lub kałem z dróg oddechowych zakażonej osoby. W miejscach o złych warunkach sanitarnych wirus może również skazić żywność i wodę pitną. Zainfekowani ludzie mogą przenosić wirusa na inne osoby tuż przed pojawieniem się objawów i do dwóch tygodni po ich wystąpieniu.

Gdzie obecnie występuje polio?

Polio nie zostało jeszcze wyeliminowane na całym świecie – dzika postać wirusa nadal występuje w Afganistanie i Pakistanie. I chociaż od sierpnia 2020 r. Afrykę uznano za wolną od dzikiej polio, zgłoszono przypadki importu w Malawi i Mozambiku.

W lipcu 2022 r. Stany Zjednoczone zgłosiły pierwszy od dziesięciu lat przypadek polio wywołanego szczepionką. Wirus polio pochodzący ze szczepionki wykryto także w próbkach ścieków w Wielkiej Brytanii i Izraelu. Było to „wyraźne przypomnienie, że jeśli nie osiągniemy naszego celu, jakim jest wyeliminowanie polio wszędzie, może ona odrodzić się na całym świecie” – powiedział wówczas dyrektor generalny WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus.

Ponad sto krajów uznano za wolne od polio dzięki opracowaniu szczepionek przeciwko polio w połowie XX wieku i agresywnym globalnym kampaniom szczepień.

Jakie są dwa rodzaje szczepionki przeciwko polio?

Na polio nie ma lekarstwa, ale istnieją szczepionki zapobiegające tej chorobie: doustna szczepionka przeciwko polio (OPV) i inaktywowana szczepionka przeciwko polio (IPV). Doustna szczepionka przeciwko polio jest podawana w postaci płynu doustnego i odgrywa kluczową rolę w międzynarodowej eradykacji tej choroby, ponieważ chroni jednostkę i powstrzymuje rozprzestrzenianie się wirusa. OPV wykorzystuje żywe, ale osłabione formy wirusa polio, które są zmodyfikowane tak, aby nie wywoływały choroby u osoby przyjmującej szczepionkę.

Jeśli jednak wirus osłabiony przez OPV będzie w stanie przetrwać i rozprzestrzeniać się w miejscach o złych warunkach sanitarnych, np. w ściekach, gdzie przebywa duża liczba niezaszczepionych osób, może zmutować z powrotem do chorobotwórczej formy wirusa.

Inaktywowana szczepionka przeciwko polio podawana jest w postaci zastrzyku i jest niezwykle skuteczna w ochronie biorcy przed poważną chorobą. Ponieważ jest inaktywowany, nie może wywołać wirusa polio pochodzącego ze szczepionki. Jednak w przeciwieństwie do OPV nie zatrzymuje rozprzestrzeniania się wirusa, jeśli dana osoba jest już zarażona.

OPV jest tańszy niż IPV i nie musi być podawany przez pracownika służby zdrowia. Jednak coraz więcej krajów stosuje IPV ze względu na ryzyko zakażenia wirusem polio pochodzącym ze szczepionki. Istnieją pewne rodzaje opieki, które mogą pomóc w przypadku objawów spowodowanych polio, takie jak odpoczynek w łóżku, stosowanie leków przeciwbólowych, wspomaganie oddychania i fizjoterapia.