![Złe wieści z Japonii. Zadłużony kraj nie radzi sobie z inflacją [ANALIZA]](https://oen.pl/wp-content/uploads/2023/10/skrzyzowanie-shibuya-w-tokio-770x470.jpg)
Po dziesięcioleciach utrzymywania niemal zerowych stóp procentowych japoński bank centralny może zostać zmuszony do ich podniesienia — zwłaszcza gdy inflacja utrzyma się na tak wysokim poziomie, jak obecnie. To, w połączeniu z ogromnym długiem publicznym Japonii i wrażliwym sektorem bankowym, może wywołać systemowy kryzys finansowy — i doprowadzić do krachu.
Nie byłby to pierwszy raz. Problemy japońskiego sektora bankowego już raz w historii pociągnęły ten kraj na dno.
Czarne chmury nad japońskim sektorem bankowym
Międzynarodowy Fundusz Walutowy przewiduje, że japońska gospodarka wzrośnie o 1,4 proc. w 2023 r. — to imponujący wynik dla kraju, którego populacja stale spada od 14 lat.
Tokio stoi jednak obecnie przed wielkimi wyzwaniami.
Nowy szef japońskiego banku centralnego Kazuo Ueda powiedział, że jego instytucja utrzyma swą dotychczasową — bardzo luźną — politykę pieniężną. Stwierdził również, że gospodarka światowa jest „bardzo niepewna”. Biorąc pod uwagę inflację w tym kraju i wzrost stóp procentowych na całym świecie, staje się jednak coraz bardziej jasne, że japońska polityka pieniężna nie może być dłużej prowadzona w izolacji.
Niechęć japońskiego centralnego banku do podniesienia krótkoterminowych stóp procentowych jest zrozumiała, biorąc pod uwagę fakt, że dług publiczny brutto Japonii wynosi obecnie 260 proc. Produktu Krajowego Brutto (PKB) tego kraju lub 235 proc. PKB po odjęciu 1,25 bln dol. (4 bln 180 mld zł) rezerw walutowych.
Gdyby Bank został zmuszony do podniesienia krótkoterminowych stóp procentowych o trzy procenty — blisko połowę mniej niż Rezerwa Federalna Stanów Zjednoczonych — koszty obsługi zadłużenia rządu gwałtownie by wzrosły.
Co więcej, gwałtowny wzrost stóp procentowych wywarłby ogromną presję na japoński sektor bankowy, zwłaszcza gdyby wzrosły również stopy długoterminowe. Dokładnie taka sytuacja miała miejsce w Stanach Zjednoczonych w marcu, gdy zacieśnienie polityki pieniężnej przez Fed wywołało reakcję łańcuchową, która doprowadziła do upadku Silicon Valley Bank i kilku innych instytucji finansowych.
Podnoszenie stóp procentowych w środowisku niemal zerowych stóp procentowych, gdy inwestorzy oczekują, że stopy pozostaną ultraniskie na zawsze, będzie wyzwaniem — bez względu na to, jakie dokładnie kroki podejmie japoński bank centralny.
Yuichi YAMAZAKI / AFP / AFP
Siedziba japońskiego banku centralnego w Tokio
Jeśli jednak inflacja utrzyma się na wysokim poziomie, decydenci będą zmuszeni do działania. W końcu rynki nieuchronnie podniosą stopy procentowe na całej krzywej dochodowości.
W ciągu ostatnich dwóch lat, gdy realne stopy procentowe wzrosły na całym świecie, w Japonii one spały, pomimo wzrostu inflacji. Nie jest to możliwe w dłuższej perspektywie, biorąc pod uwagę głęboką integrację kraju z globalnymi rynkami finansowymi.
„Nie jest jasne, czy ta wyjątkowa strategia Japonii może trwać”
Japonia była jednym z pierwszych krajów uprzemysłowionych, które zmagały się ze spadkiem liczby ludności i systemowym kryzysem finansowym. Z tego powodu przez ponad dwie dekady służyła jako światowe laboratorium makroekonomiczne.
Chociaż niektórzy eksperci podają przykład Japonii jako dowód na to, że ogromne długi rządowe nie mają wpływu na gospodarkę, prawda jest inna. Podobnie jak inne wysoce zadłużone kraje, takie jak Grecja i Włochy, Japonia doświadczyła niezwykle niskiego średniego wzrostu gospodarczego w ciągu ostatnich trzech dekad. We wczesnych latach 90. XX w. japoński PKB per capita osiągnął 75 proc. poziomu amerykańskiego. Od tamtego czasu spadł już poniżej 60 proc. tego poziomu — mimo że USA doświadczyły stosunkowo niewielkiego wzrostu gospodarczego w tym okresie.
Oprócz problemów z zadłużeniem japońska gospodarka znajduje się w samym środku eskalacji rywalizacji między Stanami Zjednoczonymi a Chinami. Jak zauważa Ulrike Schaede w swojej książce „The Business Reinvention of Japan”, w ciągu ostatnich kilku dekad japońskie firmy znalazły niszę w azjatyckim łańcuchu dostaw — dostarczają produkty wysokiej wartości.
Choć najbardziej dochodowe firmy w tym kraju pozostają w większości nieznane — głównie dlatego, że wiele z nich dostarcza produkty pośrednie dla firm, a nie produkty końcowe dla konsumentów — działają one w sektorach zaawansowanych technologii z ogromnymi marżami.
Znaczna część tej rewolucji gospodarczej opierała się jednak na wykorzystaniu szybkiego wzrostu gospodarczego Chin. Teraz, gdy chińskie tempo wzrostu spowalnia, a rosnące napięcia geopolityczne grożą pogorszeniem sytuacji, nie jest jasne, czy ta wyjątkowa strategia jest w stanie dłużej przynosić pożądane efekty.
„Najpoważniejsze kryzysy finansowe często zdarzają się tam, gdzie najmniej się ich oczekuje”
Jednocześnie Japonia — podobnie jak Europa — stoi w obliczu pilnej potrzeby zwiększenia wydatków na obronność. Rząd tego kraju, zaniepokojony rosnącą asertywnością Chin, zwłaszcza w świetle inwazji Rosji na Ukrainę, ujawnił plany podwojenia wydatków wojskowych do dwóch procent PKB w ciągu najbliższych pięciu lat. Ponieważ wydatki te prawdopodobnie wzrosną jeszcze bardziej w dłuższej perspektywie, Japonia nie będzie już w stanie utrzymywać niskich podatków, korzystając z amerykańskiego budżetu obronnego.
Oczywiście Japonia, jako trzecia co do wielkości gospodarka na świecie (po Stanach Zjednoczonych i Chinach), ma wiele narzędzi do radzenia sobie z wyzwaniami demograficznymi i gospodarczymi.
Może na przykład stawić czoła przestarzałym korporacyjnym normom społecznym, które zniechęcają kobiety do posiadania dzieci. Może także wykorzystać narzędzia polityki publicznej, takie jak choćby przyjmowanie większej liczby imigrantów.
Polityka mająca na celu powstrzymanie spadków tylko przyspieszy jednak potrzebę normalizacji stóp procentowych. Najpoważniejsze kryzysy finansowe często zdarzają się tam, gdzie najmniej się ich oczekuje. Odradzanie się Japonii to dobra wiadomość dla globalnej gospodarki, ale odradzające się japońskie stopy procentowe mogą już stwarzać dla niej poważne ryzyko.
