W ciągu ostatnich kilku lat Polska przyciąga coraz więcej inwestycji w centra danych. W 2023 roku dwóch dużych hiperskalerów publicznie ogłosiło, że uruchomią w Polsce centra danych. W Polsce działają zarówno uznani na całym świecie deweloperzy centrów danych, jak i różnorodne lokalne firmy. Zainteresowanie ze strony globalnych deweloperów wzrosło w ostatnich latach, szczególnie od czasu pandemii. Geograficznie większe centra danych skupiają się głównie w rejonie Warszawy.

Jednakże, podobnie jak w innych krajach, dalszy rozwój rynku centrów danych w Polsce zależy w dużej mierze od specjalnych zasad planowania i dostępności energii elektrycznej.

Planowanie specjalne – moment przełomowy

Jeśli chodzi o planowanie specjalne, istnieją dwie ważne kwestie, które znacząco wpływają na projekty centrów danych.

Pierwszą z nich są stosunkowo niskie ograniczenia projektów centrów danych. Z punktu widzenia planowania rozwój centrów danych w Polsce nie różni się znacząco od bardziej tradycyjnych projektów. Ani prawo krajowe, ani typowe plany miejscowe nie nakładają konkretnych ograniczeń na rozwój centrów danych, dlatego tego typu projekty mogą być zlokalizowane na stosunkowo dużej liczbie działek, w szczególności na wielu z nich przeznaczonych pod rozwój usług ogólnych.

Po drugie, nastąpił przełomowy moment dla planowania przestrzennego w Polsce – istotna nowelizacja przepisów dotyczących planowania przestrzennego, która weszła w życie w 2023 r. Część zmian już weszła w życie, ale pewne istotne nowe ograniczenia jeszcze nie obowiązują. Nowa ustawa stworzyła nowe możliwości, m.in. specjalny rodzaj planu miejscowego (plan inwestycyjny zintegrowany), który stwarza nowe możliwości dla gminy i inwestorów w zakresie uzgadniania określonych inwestycji w zamian za np. udział finansowy inwestora w ważnej inwestycji dla społeczności lokalnej. Jednak zgodnie z nową ustawą generalne plany zagospodarowania przestrzennego powinny zostać uchwalone do 31 grudnia 2025 r., co może ograniczyć możliwość lokowania nowych inwestycji na niektórych obszarach.

Ogólnie rzecz biorąc, nagłe zaostrzenie wymagań planistycznych w odniesieniu do centrów danych wydaje się mało prawdopodobne. Niemniej jednak, w obecnym otoczeniu prawnym istotna jest szczegółowa strategia wydawania pozwoleń dla procesu inwestycyjnego. Ponadto, w zależności od dokładnej lokalizacji, inwestorzy mogą preferować uzyskanie pozwoleń przed przyjęciem planu generalnego dla danego terenu.

Warunki podłączenia energii elektrycznej

Jak dotąd deweloperom centrów danych wkraczającym na obszar Warszawy udało się zapewnić moc niezbędną do budowy nowych hiperskalowych centrów danych. Jednak rosnące zapotrzebowanie na przyłącza energetyczne i nacisk AI na większe centra danych (powyżej 100 MW) rodzą pytania o przyszłość.

Krytycznym krokiem w zapewnieniu mocy jest uzyskanie warunków przyłączenia od odpowiedniego operatora sieci elektroenergetycznej. Warunki przyłączenia obowiązują przez dwa lata i na tym wczesnym etapie nie wiążą się ze znaczącymi kosztami.

Operatorzy sieci mają obowiązek wydawania warunków przyłączenia na zasadach równego dostępu. Choć mają obowiązek zapewnienia przyłączenia do sieci, prawo przewiduje dwie ogólnie określone przyczyny odmowy: niewystarczające warunki techniczne lub ekonomiczne przyłączenia. Powód odmowy ma znaczenie, gdyż w przypadku odmowy wyłącznie ze względów ekonomicznych nadal może zostać zawarta umowa o przyłączenie do sieci, w której będzie określona opłata za przyłączenie do sieci (która może być wyższa niż opłata standardowa). Podmiotowi, któremu odmówiono przyłączenia do sieci, przysługuje odwołanie od takiej decyzji do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Jednak czas rozpatrywania takich spraw jest długi.

Rośnie liczba odmów przyłączenia do sieci. Wynika to przede wszystkim z dużej liczby inwestycji w elektrownie fotowoltaiczne, zarówno trwających, jak i planowanych na terenie całej Polski, które nadwyrężyły możliwości przyłączania nowych obiektów do sieci.

W tym kontekście przytaczamy oświadczenie Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE) z dnia 22 marca 2024 r. Zostało wydane głównie w odniesieniu do odnawialnych źródeł energii, ale ma charakter ogólny i tym samym dotyczy także innych przyłączy, w tym centrów danych. Choć nie jest to prawo obowiązujące, oświadczenie to może wpłynąć na praktyki przedsiębiorstw sieciowych w zakresie warunków przyłączenia.

Zdaniem Prezesa URE odmowa przyłączenia do sieci ze względu na niewystarczające warunki techniczne powinna zdarzać się rzadko, gdyż choć w wielu przypadkach może wymagać znacznych dodatkowych inwestycji w sieć, to zazwyczaj udaje się zapewnić pożądane przyłączenie. Prezydent może zatem sugerować, że operatorzy sieci powinni unikać odmowy przyłączenia ze względu na niewystarczające warunki techniczne (lub przynajmniej opierać się wyłącznie na tych warunkach), a zamiast tego skoncentrować się na odmowach ze względów ekonomicznych. W praktyce oznaczałoby to, że operatorzy sieci nie powinni odmawiać przyłączenia dużych inwestycji (nawet tych wymagających dużej mocy elektrycznej), ale powinni móc wymagać od inwestorów partycypacji finansowej w inwestycjach związanych z przebudową sieci.

Z punktu widzenia centrum danych jest to ruch we właściwym kierunku. Jeśli operatorzy sieci dostosują swoje praktyki do sugestii Prezesa URE, będzie to oznaczać, że nawet duże projekty centrów danych nie powinny spotkać się z odmową przyjęcia warunków przyłączenia, choć być może w budżetach budowy konieczne będzie uwzględnienie części kosztów modernizacji sieci.